Μπορεί να μολυνθεί κάποιος από τη θεία κοινωνία; Απαντούν ο Δρ Τσιούτης και ο Δρ Διέτης

Του Δρος Νικόλα Διέτη και του Δρος Κωνσταντίνου Τσιούτη.

Στείλτε τις δικές σας απορίες στο epistoles@politis.com.cy

Ο Δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας και Πρόληψης/Ελέγχου Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και επικφαλής της Ομάδας Επιστημόνων που συμβουλεύει τον υπουργό Υγείας για θέματα τής πανδημίας του νέου κορωνοϊού.

Ο Δρ Νικόλας Διέτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου.



RAPID TEST ΚΑΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΜΕΡΑ
Υπάρχει σύγχυση με αυτό που γίνεται με τα rapid tests της προηγούμενης ημέρας. Τελικά με ποιον ακριβώς τρόπο καταμετρώνται και υπολογίζονται τα κρούσματα μιας ημέρας και γιατί αφαιρούνται κρούσματα από rapid tests;

Τα rapid antigen tests δηλώνονται ξεχωριστά από την PCR (σύνολο θετικών rapid antigen tests επί του συνόλου των rapid antigen tests που διενεργήθηκαν εκείνη τη μέρα). Οι λόγοι είναι πολλοί:
1. Ακολουθεί διαφορετική μεθοδολογία από την PCR και ως εκ τούτου πρέπει να δηλώνεται διαφορετικά.
2. Το αποτέλεσμα από ένα rapid antigen test βγαίνει την ίδια μέρα, σε αντίθεση με την PCR που είναι χρονοβόρα διαδικασία και χρειάζεται μέχρι και 2-3 ημέρες.
3. Ως επί το πλείστον γίνονται σε διαφορετικές περιοχές αλλά και συχνά με διαφορετικές ενδείξεις από την PCR (π.χ. δειγματοληπτικοί έλεγχοι πληθυσμών).
4. Έως τώρα, ο επίσημος ορισμός κρούσματος απαιτούσε θετικό αποτέλεσμα PCR. Αυτός είναι και ο λόγος που τα θετικά rapid antigen tests επιβεβαιώνονται με PCR. Γι’ αυτό και στις καθημερινές ανακοινώσεις αναφέρεται ο αριθμός των θετικών PCR που αντιπροσωπεύουν επαληθεύσεις προηγούμενων rapid antigen tests. Αυτό αναμένεται να αλλάξει τις επόμενες ημέρες σε συνάρτηση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τα θετικά rapid antigen tests θα πληρούν τον ορισμό κρούσματος, αλλά και πάλι υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις (αναλόγως της συχνότητας της νόσου και της ένδειξης για την οποία γίνεται το τεστ).
Σημειώνεται ότι όλα αυτά λαμβάνονται υπόψη στις αναφορές που εκδίδονται σχετικά με αριθμό τεστ/πληθυσμό και ποσοστά θετικότητας. Αυτές είναι και οι πιο αξιόπιστες αναφορές που αντανακλούν την πραγματικότητα και προκύπτουν μετά από ποιοτική ανάλυση των δεδομένων. Το δεύτερο είναι και ο λόγος που ο αριθμός των νέων περιστατικών που ανακοινώνονται καθημερινά διαφέρει ελαφρώς από τον αριθμό των νέων περιστατικών που παρουσιάζονται στις καμπύλες της εθνικής αναφοράς.



ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

Αν έχουμε κάνει 83 χιλιάδες τεστ σε αναλογία πληθυσμού είναι λίγα τα κρούσματα, άρα γιατί τόσος πανικός;

Είναι πολύ ορθό το σχόλιο ότι ο αριθμός τεστ, άρα ο παρονομαστής, έχει πολύ μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση της επιδημιολογικής εικόνας. Η απλή αναφορά αριθμού νέων περιστατικών (κρουσμάτων) μπορεί να παρερμηνευθεί και να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα. Τις τελευταίες εβδομάδες πολλαπλασιάστηκε η δυνατότητα εργαστηριακών ελέγχων ανά ημέρα, κυρίως χάρη στη χρήση των ταχέων αντιγονικών τεστ, με αποτέλεσμα να ανιχνεύονται περισσότερα θετικά περιστατικά. Ωστόσο αυτό θα πρέπει να εκτιμάται σε αναλογία πληθυσμού αλλά, ακόμα ορθότερα, σε αναλογία τεστ, εξ ου και ο δείκτης θετικότητας των τεστ. Για να είναι αξιόπιστες οι συγκρίσεις και να αντανακλούν την πραγματική εξέλιξη, θα πρέπει να γίνονται είτε εντός της διάρκειας της περιόδου που αυξήθηκαν τα τεστ (π.χ. θετικά περιστατικά σε αναλογία πληθυσμού κατά την περίοδο που αυξήθηκαν τα τεστ), είτε σε συνάρτηση με τον παρονομαστή που αλλάζει (π.χ. ποσοστό θετικότητας τεστ).



Μπορείτε να μας πείτε σε τι πληθυσμό υπολογίζετε τη Λεμεσό στις μελέτες σας;

Ο πληθυσμός συνολικά της Κύπρου, και ανά επαρχία, υπολογίζεται στους επιδημιολογικούς δείκτες σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας (Πηγή Cystat).



ΧΑΡΤΙ

Κατά πόσο μεταδίδεται ο κορωνοϊός από χαρτί, π.χ. οι αιτήσεις που δίνονται από πολίτες σε κυβερνητικά τμήματα, και ποια μέτρα προφύλαξης πρέπει να λαμβάνονται από τους υπαλλήλους που παραλαμβάνουν αυτές τις αιτήσεις; Κάποιοι λένε να τις αφήνουμε 24 ώρες και μετά να τις ελέγχουμε ως υπάλληλοι. Ποια είναι η επιστημονική σας άποψη;

Ο συχνότερος και σημαντικότερος τρόπος μετάδοσης του ιού SARS-CoV-2 είναι από άτομο σε άτομο (άμεση επαφή). Γενικά η μετάδοση μέσω έμμεσης επαφής (δηλ. μετάδοση μέσω επαφής με αντικείμενο) αντιστοιχεί σε πολύ χαμηλό ποσοστό της μετάδοσης. Οι καλύτεροι τρόποι πρόληψης της μετάδοσης μέσω επιφανειών ή υλικών είναι τακτική υγιεινή χεριών και αποφυγή επαφής χεριών με το πρόσωπο (στόμα, μύτη) αν δεν έχει προηγηθεί υγιεινή χεριών. Μελέτες έχουν δείξει ότι το χαρτί, λόγω της απορροφητικότητάς του, μεταδίδει τον ιό σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με άλλα υλικά. Ως εκ τούτου, αυτό που συνιστούμε να κάνουν άτομα που χειρίζονται διαφορετικά έγγραφα ή και χαρτοκιβώτια, είναι να έχουν κοντά τους αντισηπτικό χεριών, ώστε να κάνουν τακτικά υγιεινή χεριών και να αποφεύγουν να πιάνουν το πρόσωπο, αν δεν έχουν κάνει πρώτα υγιεινή χεριών. Η χρήση γαντιών δεν θεωρείται καλός τρόπος πρόληψης, καθώς μπορεί να ξεχαστούμε και με τα ίδια γάντια να πιάσουμε πολλές επιφάνειες, ρισκάροντας έτσι να μεταδώσουμε τον ιό.



ΙΧΝΗΛΑΤΗΣΗ

Τι να κάνει κάποιος αν δεν τον πάρουν τηλέφωνο από την ιχνηλάτηση μετά από 14 ημέρες; Αν είναι δύο άτομα θετικά και το παιδί τους έχει συμπτώματα, τι μπορούν να κάνουν ώστε να μην έρθουν σε επαφή με άλλο κρούσμα;

Η μονάδα ιχνηλάτησης επικοινωνεί με όλα τα άτομα που εντοπίζονται θετικά, καθώς και με όλα τα άτομα που έχουν δηλωθεί ως στενές επαφές. Μάλιστα, η διαδικασία έχει πλέον αυτοματοποιηθεί και οι στενές επαφές ενημερώνονται μέσω SMS. Άρα εάν κάποιο άτομο δεν λάβει ενημέρωση, το πιθανότερο είναι πως είτε δεν δηλώθηκε, είτε δηλώθηκαν λάθος τα στοιχεία του. Ωστόσο, η ατομική ευθύνη προϋποθέτει πως αν ενημερωθούμε πως είμαστε στενή επαφή επιβεβαιωμένου περιστατικού, οφείλουμε να παραμείνουμε σε αυτοπεριορισμό για όλο το διάστημα που συνιστάται.

Για το δεύτερο ερώτημα, εάν το παιδί ενός θετικού ατόμου εμφανίσει συμπτώματα, τότε λόγω της επιδημιολογικής συσχέτισης (δηλ. της πιθανής στενής επαφής), το παιδί έχει μεγάλη πιθανότητα να έχει Covid-19. Στην περίπτωση αυτή, το παιδί θα πρέπει να βρίσκεται ήδη σε αυτοπεριορισμό (καθώς αποτελεί στενή επαφή θετικών περιστατικών), θα πρέπει να ενημερωθεί ο προσωπικός ιατρός (παιδίατρος) του παιδιού ώστε να δώσει τις κατάλληλες ιατρικές συμβουλές και να παραπέμψει για τεστ μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας.





ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ

Έχουν αλλάξει τα πρωτόκολλα σχετικά με την αποδέσμευση κρούσματος μετά από 14 ημέρες; Εάν δεν έχει κάποιος συμπτώματα, δεν πρέπει να πραγματοποιηθούν τα δύο αρνητικά τεστ; Ποιος είναι υπεύθυνος για να αποδεσμεύσει το κρούσμα; Τα τηλέφωνα της ιχνηλάτησης δεν απαντούν.



Ναι έχουν αλλάξει και είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών (Πηγή PIO). Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενημέρωση του/της προσωπικού ιατρού του ατόμου, ώστε να ευνοείται η παρακολούθηση και να δώσει την κατάλληλη ενημέρωση ώστε να εξασφαλιστεί η αποδέσμευση. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν, δεν απαιτείται απευθείας νέα επικοινωνία με τη Μονάδα Ιχνηλάτησης, αλλά με τον/την προσωπικό ιατρό. Όπως φαίνεται και στο νέο πρωτόκολλο, τα κριτήρια αποδέσμευσης διαφέρουν αναλόγως εάν το άτομο με Covid-19 είναι: ασυμπτωματικό, με ήπια/μέτρια συμπτωματική νόσο, με σοβαρή συμπτωματική νόσο, ανοσοκατεσταλμένο, ή διαμένει σε κλειστή δομή. Η βασική αρχή είναι ότι δεν χρειάζεται επαναληπτικός εργαστηριακός έλεγχος στο τέλος της περιόδου απομόνωσης ή μετά την ύφεση των συμπτωμάτων, καθώς έχει φανεί ότι τα άτομα με Covid-19 δεν μεταδίδουν μετά από 14-20 ημέρες, πάντα αναλόγως της σοβαρότητας και της διάρκειας των συμπτωμάτων τους ή του βαθμού ανοσοκαταστολής τους.



ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μπορεί να μολυνθεί κάποιος από τη θεία κοινωνία; Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό; Επιβεβαιώνεται αυτό επιστημονικά; Υπάρχει επιστημονικός λόγος να σταματήσει η θεία κοινωνία; Υπάρχει τρόπος να απολυμανθεί το κουταλάκι και να μπορεί να γίνει με πιο ασφαλή τρόπο το μυστήριο;



Ο συγκεκριμένος ιός προσβάλλει κατά βάση το αναπνευστικό και μεταδίδεται με τις αναπνευστικές εκκρίσεις, είτε άμεσα από άτομο σε άτομο, είτε έμμεσα μέσω κοινής επιφάνειας. Η θεία κοινωνία είναι διαδικασία η οποία περιλαμβάνει έμμεση επαφή πολλών ατόμων με μία συγκεκριμένη επιφάνεια (κουτάλι), ενώ χρησιμοποιείται και το ίδιο ύφασμα για να σκουπιστούν οι πιστοί μετά τη λήψη. Από πλευράς πρόληψης μετάδοσης λοίμωξης, αυτή η διαδικασία θεωρείται υψηλού κινδύνου για μετάδοση παθογόνων. Επιπλέον, οι δραστηριότητες που περιλαμβάνουν συνωστισμό πολλών ατόμων σε κλειστό χώρο αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης από άτομο σε άτομο. Ως εκ τούτου, σε επίπεδο επιδημιολογικής διερεύνησης, είναι συχνά δύσκολο να καταδειχθεί ότι κάποιο άτομο κόλλησε μέσω μίας συγκεκριμένης δραστηριότητας. Έως τώρα, δεν υπάρχει μελέτη πάνω στον κίνδυνο μετάδοσης του ιού SARS-CoV-2, όπως δεν υπάρχουν μελέτες και για μετάδοση του ιού με φίλημα μεταξύ ατόμων ή για πολλές άλλες δραστηριότητες. Το ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες δεν σημαίνει ότι δεν έχει βάση η επιστημονική γνώση μας για τη βιολογική διαδικασία μετάδοσης του ιού. Μια μελέτη για να γίνει πάνω σε πολύ συγκεκριμένες συνθήκες θα πρέπει να προσομοιωθούν οι πραγματικές συνθήκες, κάτι πολύ δύσκολο να γίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση. Όμως, όπως και όλες οι δραστηριότητες που ενέχουν έμμεση επαφή μεταξύ πολλών ατόμων, ειδικά με το αναπνευστικό (και το στόμα), θεωρούνται δραστηριότητες υψηλού κινδύνου. Ως εκ τούτου, από πλευράς πρόληψης μετάδοσης λοιμώξεων, τέτοιες δραστηριότητες πρέπει να αποφεύγονται, ιδίως από άτομα ευπαθή και ηλικιωμένους που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κάνουν σοβαρή νόσο. Αντίστοιχο παράδειγμα μπορεί να υποτεθεί ότι συμβαίνει και στο σπίτι σε περίπτωση που κάποιο από τα μέλη της οικογένειας ήταν στενή επαφή ή και το ίδιο άτομο είναι κρούσμα: η σύσταση είναι να μην χρησιμοποιούν κοινά σκεύη με άλλα μέλη της οικογένειας, για να μειώσουν την πιθανότητα μετάδοσης. Η οδηγία αυτή βασίζεται ακριβώς στην ίδια επιστημονική βάση.

Η συγκεκριμένη διαδικασία της θείας κοινωνίας θα μπορούσε να γίνει με ασφαλή τρόπο, με αποφυγή έκθεσης πολλών ατόμων στην ίδια επιφάνεια, αλλά και αποφυγή έκθεσης των κληρικών σε πολλά άτομα. Όπως π.χ. η χρήση κουταλιών μίας χρήσης στη μετάληψη, η αποφυγή σκουπίσματος των πιστών μετά από τη μετάληψη με το ίδιο ύφασμα, η αποφυγή χειροφιλήματος, ο καθαρισμός των εικόνων μετά από την επαφή ενός πιστού με την εικόνα κ.ο.κ. (Πηγή Θ. Κοινωνία).



Αυτό το γνωρίζατε;

Το εμβόλιο της Οξφόρδης

Το εμβόλιο της Οξφόρδης βρίσκεται σχεδόν στη μέση της Κλινικής Μελέτης Φάσης 3 (της τελευταίας). Από τα ενδιάμεσα αυτά αποτελέσματα της μελέτης μάθαμε ότι σε ένα δοσολογικό σχήμα (μισή δόση πρώτα και μετά μια ολόκληρη) έχει 90% αποτελεσματικότητα να αποτρέψει την εκδήλωση νόσου. Αυτά τα αποτελέσματα όμως βγήκαν από λίγους εθελοντές (περίπου 3.000) και σε αυτούς δεν υπήρχαν άτομα άνω των 55 ετών. Ο προβληματισμός είναι ότι ο αριθμός αυτός είναι μικρός για να βασιστεί η έγκριση του εμβολίου, και δεν συμπεριλαμβάνει μεγάλες ηλικίες. Γι’ αυτόν τον λόγο η AstraZeneca ξεκινάει τώρα ειδική μελέτη με πολλούς εθελοντές όλων των ηλικιών για να απαντηθεί ο προβληματισμός αυτός.



Αποτρέπει το εμβόλιο τη μόλυνση και τη μετάδοση του ιού;

Όλα όσα γνωρίζουμε για τα εμβόλια τα γνωρίζουμε από τις μελέτες που γίνονται. Οι μελέτες αυτές δεν μπορούν να μετρήσουν τα πάντα, οπότε βασίζονται σε συγκεκριμένο σχεδιασμό απάντησης ερωτημάτων (πρωτόκολλο μελέτης). Στο πρωτόκολλο αυτό, η εταιρεία Pfizer επικεντρώθηκε στους συμπτωματικούς μολυσμένους, δηλαδή στην εκδήλωση νόσου Covid-19. Δεν μετρούσε τον κάθε εθελοντή για το εάν μολύνθηκε όχι. Επομένως δεν γνωρίζει εάν το εμβόλιό της αποτρέπει τη μόλυνση και τη μετάδοση του ιού. Πιθανώς θα το μάθουμε αυτό αργότερα, όταν θα αναλυθούν τα αντισώματα όσων πήραν το εμβόλιο. Επομένως προς το παρόν η απάντηση είναι «δεν γνωρίζουμε».



Φάρμακα και αντισώματα

Εκτός από τα εμβόλια, ένα άλλο σημαντικό όπλο που αρχίζει να αναπτύσσεται και να χρησιμοποιείται αυτό το διάστημα είναι τα συνθετικά αντισώματα σε μορφή φαρμάκου! Πρόκειται για αντισώματα που φτιάχνονται στο εργαστήριο (=συνθετικά) και είναι αντιγραφή αυτών που παράγει και ο οργανισμός μας μετά από μια μόλυνση με τον ιό. Αυτά τα συνθετικά αντισώματα έχουν δείξει ότι αν δοθούν σε ανθρώπους που είναι μολυσμένοι με τον ιό αλλά έχουν ήπια συμπτώματα, μειώνουν κατά πολύ την πιθανότητα νοσηλείας και εκδήλωσης βαριάς νόσου. Με λίγα λόγια, αν δοθούν σε όσους έχουν μολυνθεί και παρουσιάζουν αρχικά ήπια συμπτώματα, η πιθανότητα να νοσήσουν είναι μικρή και άρα έτσι αποσυμπιέζουμε το σύστημα υγείας και αποτρέπουμε θανάτους.

Γιατί θέλουμε δύο δόσεις εμβολίου;

Δεν χρειάζονται όλα τα εμβόλια κατά της Covid-19 δύο δόσεις. Το εμβόλιο της Johnson & Johnson που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε Κλινική Μελέτη Φάσης 3, δίνεται σε μία δόση. Ο λόγος που κάποια εμβόλια δίνονται σε δύο δόσεις είναι γιατί η απάντηση του οργανισμού στην παραγωγή αντισωμάτων δεν είναι γρήγορη και αποδοτική με τη μία δόση, οπότε χρειάζεται δεύτερη. Η μελέτη της Pfizer έδειξε ότι η προστασία εκδήλωσης νόσου μετά από 1 δόση είναι 52%, ενώ μετά τη 2η δόση το ποσοστό φτάνει στο 95%. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πιθανότητα κάποιος να μολυνθεί και να εκδηλώσει νόσο μετά την πρώτη δόση, δηλαδή στο ενδιάμεσο των δύο δόσεων (το οποίο είναι 21 ημέρες). Γι’ αυτόν τον λόγο τα προστατευτικά ατομικά μέτρα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και κατά τη διάρκεια του εμβολιασμού.