Δρ Διέτης και Δρ Τσιούτης απαντούν στα δικά σας ερωτήματα σε σχέση με τον νέο κορωνοϊό

Των Δρος Νικόλα Διέτη και Δρος Κωνσταντίνου Τσιούτη

Στείλτε τις δικές σας απορίες στο epistoles@politis.com.cy

ΙΪΚΟ ΦΟΡΤΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗ

Aν κάποιος κολλήσει τον ιό τη Δευτέρα και αμέσως την επόμενη ημέρα κάποιο άτομο έρθει σε στενή επαφή μαζί του, είναι πιθανό το άτομο αυτό να κολλήσει τον ιό; Είναι το ιικό φορτίο αρκετό για να μεταδοθεί ο ιός;

Κατ’ αρχάς εξακριβώνουμε ότι με τον όρο «κάποιος κόλλησε» εννοούμε ότι εκτέθηκε σε επιβεβαιωμένο περιστατικό, δηλ. «μολύνθηκε». Οι περισσότερες μελέτες μεταδοτικότητας του κορωνοϊού έχουν γίνει με βάση την έναρξη των συμπτωμάτων της ασθένειας και όχι με βάση την ημέρα μόλυνσης. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν με ακρίβεια πότε μολύνθηκαν, αλλά γνωρίζουν με ακρίβεια πότε ξεκίνησαν τα συμπτώματά τους.

H περίοδος μεταξύ της μόλυνσης και της έναρξης συμπτωμάτων μπορεί να είναι από 3 μέχρι 14 ημέρες, αλλά κατά μέσο όρο είναι 5-6 ημέρες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί ο ρυθμός αναπαραγωγής του ιού στο σώμα μας διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και 1-3 ημέρες πριν από την έναρξη συμπτωμάτων μπορεί κάποιος μολυσματικός να μεταδώσει τον ιό, και το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων χρησιμοποιεί τον μέσο χρόνο (2 ημέρες) ως οδηγία. Από τη στιγμή όμως που κάποιος μολυσμένος μπορεί να έχει συμπτώματα ακόμη και 3 ημέρες μετά τη μόλυνσή του, είναι πιθανό να μολυνθεί και να είναι μεταδοτικός την επόμενη ημέρα. Συνεπώς, επιστρέφοντας στην ερώτηση, αν και δεν θεωρείται πολύ πιθανό, είναι δυνατό, αλλά εξαρτάται κατά πολύ από το μολυσματικό άτομο και τον ρυθμό αναπαραγωγής του ιού στο σώμα του εάν και κατά πόσο είναι μεταδοτικός μία ημέρα μετά τη μόλυνσή του. Αυτός είναι και ο λόγος που συνιστάται αυτοπεριορισμός σε όποιον έχει έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο περιστατικό. Ένας καλός οδηγός στο να μας βοηθήσει, είναι να μάθουμε πότε ανέπτυξε συμπτώματα αυτός που «κόλλησε» τον ιό τη Δευτέρα. Για παράδειγμα, εάν έκανε 8 ημέρες να αναπτύξει συμπτώματα, είναι πολύ πιθανό την επόμενη ημέρα της «μόλυνσης» να μην ήταν μεταδοτικός.



ΕΠΑΦΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟ ΚΡΟΥΣΜΑ

Κάποιος μολύνθηκε με τον ιό τη Δευτέρα από επιβεβαιωμένο κρούσμα, έκανε τεστ την Τρίτη και βρέθηκε αρνητικός και ξαναέκανε τεστ το Σάββατο και βρέθηκε θετικός. Μπορούσε να μεταδώσει τον ιό από την Τρίτη; Οι επαφές του την Τρίτη θεωρούνται πλέον «επαφές επιβεβαιωμένου κρούσματος»;

Όπως αναφέρεται και σε άλλη σχετική ερώτηση, αν και όχι ιδιαίτερα πιθανό, είναι και πάλι εφικτό κάποιος να ξεκινήσει να μεταδίδει από την επόμενη ημέρα της έκθεσής του («μόλυνσης»). Αυτός είναι και ο λόγος που όποιο άτομο έχει έρθει σε στενή επαφή με επιβεβαιωμένο περιστατικό Covid-19, θα πρέπει να παραμένει σε αυτοπεριορισμό για 14 ημέρες μετά την τελευταία ημέρα επαφής. Ωστόσο, οι επαφές του ατόμου αυτού (δηλ. οι επαφές της επαφής) δεν χρειάζεται να μείνουν σε αυτοπεριορισμό, μέχρι να επιβεβαιωθεί κατά πόσον το άτομο αυτό είναι θετικό ή όχι στον εργαστηριακό έλεγχο. Σημειώνεται ότι, ακριβώς επειδή είναι χαμηλή η πιθανότητα να είναι θετικός κάποιος αμέσως μετά την έκθεση σε επιβεβαιωμένο περιστατικό, προτιμάται ο εργαστηριακός έλεγχος της «επαφής» μέσω ιχνηλάτησης να γίνεται αφού περάσουν κάποιες ημέρες μετά την έκθεση.



ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣΕΩΝ

Τι γίνεται με τα κρούσματα και τις επαφές τους (από ιχνηλάτηση) που βρίσκονται κάθε μέρα; Κυκλοφορούν ελεύθερα; Πώς ελέγχονται; Είναι λειτουργικό απλά να τους λέμε να μένουν στο σπίτι τους σε αυτοπεριορισμό εφόσον δεν μπορούν να ελεγχθούν;

Στο πλαίσιο της διαδικασίας ιχνηλάτησης στην Κύπρο, όταν εντοπίζεται ένα άτομο με νέα προσβολή Covid-19, ενημερώνεται από τη Μονάδα Ιχνηλάτησης και λαμβάνει οδηγίες αυτοπεριορισμού. Άρα ιδανικά, οι στενές επαφές επιβεβαιωμένων περιστατικών μένουν σε αυτοπεριορισμό, για δύο βασικούς λόγους: πρώτον για να έχουν στενή παρακολούθηση σε περίπτωση που εμφανίσουν συμπτώματα ή χρειαστούν ιατρική φροντίδα και δεύτερον για να προστατεύσουν τον περίγυρό τους σε περίπτωση που γίνουν και οι ίδιοι/ες μεταδοτικοί/ές. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι το κλειδί για περιορισμό της μετάδοσης, όπως είναι και για τα υπόλοιπα μέτρα ατομικής προστασίας που θα πρέπει να εφαρμόζονται, είναι η ατομική ευθύνη και επιλογή. Υπάρχουν διαθέσιμες διαδικασίες τηλεφωνικής επικοινωνίας και ελέγχου με τα άτομα που βρίσκονται σε αυτοπεριορισμό, ωστόσο θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητη η ατομική και κατ’ επέκταση η συλλογική ευθύνη που προκύπτει από την τήρηση του αυτοπεριορισμού.



Η ΕΠΑΝΑΜΟΛΥΝΣΗ

Εάν μολυνθεί κάποιος με τον ιό, μπορεί να ξαναμολυνθεί;

Αυτή είναι μια σημαντική ερώτηση που έχει προεκτάσεις όχι μόνο στην πορεία της πανδημίας αλλά και στη χρησιμότητα των εμβολίων. Κατ’ αρχήν μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί επίσημα κάποιες επιβεβαιωμένες περιπτώσεις επαναμόλυνσης, αλλά ο αριθμός τους είναι πάρα πολύ μικρός σε σχέση με τον αριθμό των κρουσμάτων (περίπου 1 περίπτωση ανά 1 εκατ. μολύνσεων). Το ερώτημα όμως είναι εάν καταγράφονται με ακρίβεια οι πραγματικές επαναμολύνσεις που συμβαίνουν εκεί έξω, διότι υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες. Για παράδειγμα, εάν κάποιος επαναμολυνθεί και είναι ασυμπτωματικός αυτή τη φορά, τότε προφανώς είναι δύσκολο να καταγραφεί αυτή η επαναμόλυνση εάν δεν το γνωρίζει με κάποιο τεστ. Επίσης, εάν κάποιος είχε μολυνθεί στο παρελθόν και δεν το γνώριζε ως ασυμπτωματικός, και επαναμολύνεται τώρα έχοντας κάποια συμπτώματα, πιθανώς πάλι να μην καταγραφεί επακριβώς η μόλυνση ως επαναμόλυνση, κάτι το οποίο θα φανεί μόνο με ανάλυση των αντισωμάτων του. Επομένως αυτές οι πρακτικές δυσκολίες κάνουν αδύνατη την καταγραφή των πραγματικών επαναμολύνσεων. Βεβαίως, εάν οι πραγματικές επαναμολύνσεις ήταν πολλές σε σχέση με τα κρούσματα, θα το βρίσκαμε ήδη αυτό κατά ένα ποσοστό, δεδομένων των 40 εκατ. μολύνσεων παγκοσμίως, κάτι που δεν συμβαίνει. Επομένως υπάρχει η αισιοδοξία ότι ακόμη και να συμβαίνει η επαναμόλυνση κάποιου με SARS-CoV2, αυτό είναι σε πολύ χαμηλό ποσοστό που δεν επηρεάζει σημαντικά την πανδημία.



Κάτι όμως που είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε, είναι ότι μια επαναμόλυνση από τον κορωνοϊό εξαρτάται σημαντικά από την ποιότητα και τη διάρκεια της ανοσολογικής αντίδρασης, όπως π.χ. η ποσότητα των αντισωμάτων που παράγουμε κατά την πρώτη μόλυνση και η χρονική διάρκεια που αυτά παραμένουν στο σώμα μας. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ ανθρώπων σε αυτούς τους δύο παράγοντες, ειδικά μεταξύ ασθενών που νόσησαν ελαφρά και αυτών που νόσησαν πιο βαριά. Εάν κάποιος μετά τη μόλυνσή του με κορωνοϊό παράγει αρκετά αντισώματα που παραμένουν για μεγάλο διάστημα στο σώμα του, το ρίσκο επαναμόλυνσης είναι εξαιρετικά χαμηλό. Εάν όμως δεν παράγει αρκετά αντισώματα ή αυτά μειωθούν σε μικρό διάστημα, είναι πιθανή μια επαναμόλυνση όταν τα αντισώματα αυτά θα έχουν πέσει δραματικά. Οι πρώτες μελέτες αντισωμάτων δείχνουν ότι ο μέσος ασθενής με παρελθόν μόλυνσης από έναν κορωνοϊό, κρατά αρκετά μεγάλο αριθμό αντισωμάτων για 8-12 μήνες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι ακόμη δεν έχουμε φτάσει τους 12 μήνες (στην Ευρώπη) από τότε που ξεκίνησε η πανδημία και επομένως ίσως ο πολύ χαμηλός αριθμός επαναμολύνσεων που βλέπουμε σήμερα να είναι λόγω του ότι είναι πολύ νωρίς για να καταγραφούν αυτές οι επαναμολύνσεις. Αυτό σημαίνει ότι είναι νωρίς για συμπεράσματα σε σχέση με την επαναμόλυνση και θα πρέπει να δούμε τα δεδομένα που θα προκύψουν το 2021.

Μπορείτε να βρείτε τις πηγές για τις πληροφορίες που αναφέρονται μέσα στη στήλη, στην ηλεκτρονική έκδοσή της στην ιστοσελίδα του «Πολίτη».

Αυτό το γνωρίζατε;

«Κόπωση της πανδημίας»

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει πρόσφατα ορίσει την «κόπωση της πανδημίας» (pandemic fatigue) ως ένα φαινόμενο που παρατηρείται τελευταία σε άτομα που επιλέγουν να μην τηρούν τα μέτρα προστασίας, να μην ενημερώνονται και να υποεκτιμούν τον κίνδυνο σε σχέση με τον κορωνοϊό. Ουσιαστικά, λόγω της κόπωσης που έχει επέλθει από τις επιπτώσεις της πανδημίας και των μέτρων, ορισμένη μερίδα του κόσμου δείχνει χαμηλά επίπεδα συμμόρφωσης με τα μέτρα προστασίας, με αποτέλεσμα να θέτουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο τους εαυτούς τους και τους δικούς τους. Βασικές στρατηγικές αντιμετώπισης της «κόπωσης της πανδημίας» είναι η βελτίωση της επικοινωνίας, η συνεργασία με το κοινό στη λήψη αποφάσεων και η εφαρμογή τοπικά προσαρμοσμένων μέτρων ελέγχου.



Θεραπείες και «θεραπείες»

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Coronavirus Drug and Treatment Tracker των New York Times, αυτή τη στιγμή δοκιμάζονται περισσότερες από 20 θεραπείες για τον κορωνοϊό. Φυσικά, το ότι δοκιμάζεται κάτι δεν σημαίνει ότι έχει την απαραίτητη επιστημονική υποστήριξη, αφού μεταξύ αυτών είναι και κάποιες που είναι επικίνδυνες ή προϊόν ψευδοεπιστήμης. Βεβαίως στη λίστα αυτή περιλαμβάνονται και θεραπείες που φάνηκε ήδη πως οδήγησαν σε καλύτερες εκβάσεις ασθενών, όπως η δεξαμεθαζόνη αλλά και η πρηνής (μπρούμυτα) θέση του ασθενούς, καθώς και υποσχόμενες θεραπείες όπως αυτές με μονοκλωνικά αντισώματα.

Μεταλλάξεις κορωνοϊού

Ο γενετικός κώδικας ενός ιού είναι αυτός που καθορίζει τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του. Μεταλλάξεις (δλδ. τυχαίες αλλαγές στον γενετικό κώδικα) συμβαίνουν σε όλους τους ιούς. Οι περισσότερες από αυτές δεν επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά του ιού. Κάποιες όμως μπορούν να επιφέρουν βελτίωση στους μηχανισμούς επιβίωσής του και τότε αυτό το μεταλλαγμένο στέλεχος θα έχει πλεονέκτημα επικράτησης με βάση τη διαδικασία της Φυσικής Επιλογής. Κάποιοι ιοί μεταλλάσσονται πολύ γρήγορα, άλλοι πολύ αργά.

Αλλαγές στον κώδικα

Οι μεταλλάξεις μπορούν να αλλάξουν τον ιό σε τέτοιο βαθμό ώστε να μειωθεί η αποτελεσματικότητα του ανάλογου εμβολίου – κάτι που συμβαίνει με τον ιό της γρίπης και γι’ αυτό τον λόγο ανανεώνεται το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο με βάση τις αλλαγές στον γενετικό κώδικα των στελεχών που επικρατούν κάθε χρόνο. Αν και είναι νωρίς ακόμη, εντούτοις έχει υπολογιστεί ότι ο νέος κορωνοϊός μεταλλάσσεται 6 με 8 φορές πιο αργά από τον ιό της γρίπης. Οι επιστήμονες κάνουν αγώνα δρόμου για να εξακριβώσουν ποιες πιθανές μεταλλάξεις μπορούν να δώσουν πλεονέκτημα επιβίωσης στον νέο κορωνοϊό (π.χ. αύξηση μετάδοσης ή αναχαίτιση ανοσοποιητικού) ώστε να προλάβουμε κάποια δυσάρεστη έκπληξη στο άμεσο μέλλον.

Μπορείτε να βρείτε τις πηγές για τις πληροφορίες που αναφέρονται μέσα στην στήλη, στην ηλεκτρονική έκδοσή της στην ιστοσελίδα του Πολίτη.

Πηγή 1: https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/latest-evidence/transmission

Πηγή 2: https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/if-youve-been-exposed-to-the-coronavirus

Πηγή 3: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/clinical-guidance-management-patients.html

Πηγή 4: https://www.nature.com/articles/d41586-020-02506-y

Πηγή 5: https://theconversation.com/amp/coronavirus-reinfection-what-it-actually-means-and-why-you-shouldnt-panic-144965

Πηγή 6: https://www.nytimes.com/2020/10/13/health/coronavirus-reinfection.html

Πηγή 7: https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30764-7/fulltext