Ο Δρ Τσιούτης και ο Δρ Διέτης απαντούν στα ερωτήματά σας για τον νέο κορωνοϊό

Ο Δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας και Πρόληψης/Ελέγχου  Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, και μέλος της Ομάδας Επιστημόνων που συμβουλεύουν τον υπουργό Υγείας για τον νέο κορωνοϊο. Ο Δρ Νικόλας Διέτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Νέα στήλη στον «ΠΟΛΙΤΗ» - Οι δύο ακαδημαϊκοί απαντούν στα δικά σας ερωτήματα κάθε εβδομάδα. Στείλτε τις ερωτήσεις σας στο email: epistoles@politis.com.cy

ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΑ

Δεδομένου ότι ο ιός χρησιμοποιεί την αναπνευστική οδό για να εισβάλει στον οργανισμό, όσοι χρησιμοποιούν εισπνεόμενα (κορτιζονούχα βρογχοδιασταλτικά) είναι πιο ευάλωτοι;

Η ερώτηση είναι εύλογη και σημαντική. Κατ’ αρχήν πρέπει να διευκρινίσουμε τον όρο «ευάλωτος». Ας υποθέσουμε ότι εννοούμε αυτούς που έχουν «αυξημένο ρίσκο μόλυνσης» αλλά και αυτούς που έχουν «αυξημένο ρίσκο βαριάς νόσησης». Διότι αυτά τα δύο είναι αρκετά διαφορετικά. Δεύτερον, υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι που παίρνουν αυτά τα φάρμακα έχουν κάποια ασθένεια του αναπνευστικού (π.χ. άσθμα). Επομένως το ερώτημα είναι διπλό: 1) πόσο ρίσκο μόλυνσης ή βαριάς νόσησης από τον νέο κορωνοϊό έχουν όσοι έχουν μια αναπνευστική ασθένεια και δεν παίρνουν φάρμακα; 2) μειώνεται ή αυξάνεται αυτό το ρίσκο που έχουν οι ασθενείς αυτοί για τον κορωνοϊό, όταν παίρνουν κορτιζονούχα βρογχοδιασταλτικά για να ελέγξουν το άσθμα τους; Το πρώτο ερώτημα απαντάται εύκολα από τα δεδομένα που έχουμε: οι ασθένειες αναπνευστικού ΔΕΝ αυξάνουν το ρίσκο μόλυνσης από κορωνοϊό, αλλά αυξάνουν το ρίσκο βαριάς νόσησης. Δηλαδή, δεν κινδυνεύεις να μολυνθείς περισσότερο από κάποιον που δεν έχει άσθμα, αλλά εάν μολυνθείς και ταυτόχρονα έχεις άσθμα, τότε έχεις περισσότερες πιθανότητες να νοσήσεις πιο βαριά από αυτόν που δεν έχει άσθμα. Το δεύτερο ερώτημα, δηλαδή πώς αυτό το ρίσκο επηρεάζεται από τα κορτιζονούχα βρογχοδιασταλτικά, είναι λίγο πιο δύσκολο να απαντηθεί. Και αυτό διότι γνωρίζουμε από τη μία ότι όσοι παίρνουν αυτά τα φάρμακα έχουν μεγαλύτερο ρίσκο να πάθουν κάποια λοίμωξη του αναπνευστικού, διότι τα φάρμακα αυτά έχουν την τάση σε κάποιους ασθενείς να καταστέλλουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώς έναν βαθμό. Από την άλλη όμως, γνωρίζουμε ότι το κορτιζονούχο φάρμακο δεξαμεθαζόνη έχει δείξει ότι βελτιώνει τους βαριά νοσούντες ασθενείς με κορωνοϊό, και πιστεύουμε ότι αυτό γίνεται επειδή αυτοί οι ασθενείς έχουν υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού τους που προσπαθεί «πανικοβλημένο» να πολεμήσει τον ιό και την πιθανή πνευμονία που έχει ο ασθενής (λοίμωξη των πνευμόνων). Επομένως τα δεδομένα που έχουμε στο παραπάνω ερώτημα προς το παρόν για τη χρήση εισπνεόμενων κορτιζονούχων βρογχοδιασταλτικών και τον κορωνοϊό δεν είναι ξεκάθαρα. Αλλά εδώ έρχεται να μας βοηθήσει η εξής λογική: εάν αποφασίσουμε να διακόψουμε αυτά τα φάρμακα τότε θα έχουμε ένα μη-ελεγχόμενο άσθμα και άρα εάν μολυνθούμε από τον κορωνοϊό τα πράγματα θα είναι σίγουρα πιο δύσκολα από το εάν παίρναμε θεραπεία με κορτιζονούχα βρογχοδιασταλτικά. Επομένως, οι σημερινές οδηγίες του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Πνευμονολογίας, των διεθνών οργανισμών πνευμονολογίας και των διάφορων οργανισμών είναι να ΜΗΝ διακόψει ο ασθενείς αυτά τα φάρμακά του, αφού το ρίσκο που έρχεται από τη διακοπή των φαρμάκων αυτών υπερτερεί προς το παρόν από τα όποια αμφίβολα πλεονεκτήματα.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Η επαφή με αντικείμενα (πόρτες κ.λπ.) μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία μου όσον αφορά τον κορωνοϊό;

Οι κύριοι τρόποι με τους οποίους μεταδίδεται ο κορωνοϊός είναι άμεσα μέσω αέρα (από άτομο σε άτομο) και έμμεσα μέσω επιφανειών/αντικειμένων με τα χέρια μας όταν ακουμπάμε το πρόσωπό μας (μάτια, στόμα, μύτη). Αν και η μετάδοση μέσω επαφής με αντικείμενα ή επιφάνειες είναι πιθανή, στην πραγματικότητα πιστεύεται ότι αντιστοιχεί σε πολύ χαμηλό ποσοστό μετάδοσης. Είναι σημαντικό μετά από επαφή με κοινόχρηστες επιφάνειες και αντικείμενα να μην υπάρξει επαφή με το πρόσωπο και να γίνεται υγιεινή χεριών. Ανεξάρτητα από το με ποια επιφάνεια ή αντικείμενο έχουμε επαφή, αν δεν ακουμπήσουμε το πρόσωπό μας και εάν κάνουμε συχνή υγιεινή χεριών, μειώνουμε σημαντικά το ρίσκο να μολυνθούμε. Εάν κάποιος/α πρέπει να ανοίξει μια κοινόχρηστη πόρτα, μπορεί είτε να την ανοίξει με το χέρι και μετά να κάνει υγιεινή χεριών, είτε να χρησιμοποιήσει κάποια χαρτοπετσέτα και αμέσως μετά να την πετάξει.

ΘΕΤΙΚΟΣ

Υπάρχει περίπτωση να είναι κάποιος θετικός χωρίς συμπτώματα αλλά να μεταδίδει τον ιό; Και για πόσο καιρό;

Ναι. Η λοίμωξη από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 μπορεί να διαδράμει ασυμπτωματική πορεία. Τα ασυμπτωματικά αυτά άτομα αντιστοιχούν σε ένα ποσοστό 20-50% του συνόλου των περιστατικών COVID-19. Μάλιστα φαίνεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ατόμων <50 ετών με COVID-19 είναι ασυμπτωματικά. Το σημαντικό όμως είναι ότι τα ασυμπτωματικά αυτά άτομα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό και πιθανόν στον ίδιο βαθμό που μεταδίδουν και άτομα με συμπτώματα! Σημειωτέον ότι είναι πιθανή και η μετάδοση κατά την προσυμπτωματική περίοδο (δηλ. στο χρονικό διάστημα 24-48 ωρών πριν κάποιο άτομο εμφανίσει συμπτώματα). Αυτά τα στοιχεία συνηγορούν ότι κάποιο άτομο μπορεί να έχει προσβληθεί από τον ιό, να κυκλοφορεί χωρίς συμπτώματα και να μεταδίδει τον ιό σε άλλους. Και αυτός είναι και ο πιο σημαντικός λόγος που αν κάποιος είχε στενή επαφή με κάποιο άτομο με επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19, θα πρέπει να παραμείνει σε απομόνωση για 14 ημέρες, ώστε να μην μεταδίδει τον ιό ακόμα και ως ασυμπτωματικός. Εκτιμάται ότι ένα ασυμπτωματικό άτομο μεταδίδει κατά μέσο όρο τον ιό για 5-8 ημέρες. Αυτός είναι και ο λόγος που μετά από στενή επαφή με ένα επιβεβαιωμένο περιστατικό COVID-19, συνιστάται απομόνωση του ατόμου και εργαστηριακός μοριακός έλεγχος για να δούμε εάν έχει τον ιό, ανεξάρτητα από το αν θα εμφανίσει συμπτώματα ή όχι.

ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Ποιοι δεν θα μπορούν να κάνουν το εμβόλιο για τον κορωνοϊό, όταν αυτό βγει;

Το ποιοι ακριβώς θα μπορούν να το κάνουν και ποιοι όχι θα βασιστεί στα τελικά δεδομένα που θα μαζευτούν από τους εθελοντές των κλινικών μελετών. Δηλαδή, από τις δεκάδες χιλιάδες εθελοντές που θα εμβολιασθούν στις κλινικές μελέτες και θα έχουμε δεδομένα, θα πρέπει να υπάρχει μια υποομάδα εθελοντών με κοινά χαρακτηριστικά (π.χ. οι άνω των 70 ή π.χ. οι υπερτασικοί), οι οποίοι θα είναι σε ικανοποιητικό αριθμό, ώστε τα δεδομένα που θα αναλυθούν μόνο σε αυτή την ομάδα να υποστηρίζουν την εξαγωγή συμπερασμάτων για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Ποιες θα είναι αυτές οι υποομάδες και με ποια χαρακτηριστικά, θα το ξέρουμε όταν τελειώσουν οι μελέτες διότι ακόμη δέχονται εθελοντές. Παρ’ όλα αυτά, επειδή σε αυτές τις μελέτες ΔΕΝ επιτρέπεται να συμμετέχουν άνθρωποι με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (τα λεγόμενα «κριτήρια αποκλεισμού»), γνωρίζουμε σίγουρα από τώρα ότι όσοι από εμάς θα έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά ΔΕΝ θα μπορούν να κάνουν το εμβόλιο. Ποια χαρακτηριστικά είναι αυτά; Το κάθε εμβόλιο που μελετάται (από τα 59 που ελέγχονται αυτή τη στιγμή σε κλινικές μελέτες) έχει τα δικά του κριτήρια αποκλεισμού, για τους δικούς τους λόγους. Για παράδειγμα, για το εμβόλιο της Οξφόρδης (Astra Zeneca), ξέρουμε ότι τα κριτήρια αποκλεισμού (και άρα όσοι δεν θα μπορούν να το κάνουν όταν βγει) είναι τα εξής: 1) όσοι έχουν ιστορικό αλλεργίας και αναφυλαξίας, 2) όσοι έχουν ιστορικό αγγειοοιδήματος, 3) οι έγκυες γυναίκες, 4) οι γυναίκες που θηλάζουν, 5) οι ψυχιατρικοί ασθενείς, 6) οι ογκολογικοί ασθενείς, 7) οι ασθενείς με αιμορραγικές ασθένειες, 8) οι ασθενείς που παίρνουν αντιπηκτικά φάρμακα, 9) οι αλκοολικοί, 10) οι ασθενείς με εξάρτηση, 11) οι ασθενείς με βαριά νόσηση καρδιαγγειακού, αναπνευστικού, ήπατος κ.λπ. (Πηγή 8). Αυτά τα κριτήρια δύνανται να αυξηθούν και να περιλαμβάνονται και άλλες ομάδες ανθρώπων, εάν κάποια από τις υποομάδες εθελοντών δείξει σημαντικές παρενέργειες στο εμβόλιο που μελετάται.

Αυτό το γνωρίζατε;

Τα αντισώματα ως θεραπεία και πρόληψη

Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες που παράγει ο οργανισμός μας όταν μολυνόμαστε από κάποιο μικρόβιο, ώστε να το αντιμετωπίσει και να το εξαλείψει. Από τα εκατοντάδες διαφορετικά αντισώματα που παράγουμε, δεν είναι όλα πολύ αποτελεσματικά. Κάποια λίγα που είναι αποτελεσματικά τα επιλέγουμε για να τα παράγουμε στο εργαστήριο σε μεγάλες ποσότητες. Αυτά μπορούμε να τα χορηγήσουμε είτε σε ασθενείς ως θεραπεία στήριξης του ανοσοποιητικού τους σε μια μόλυνση, είτε σε υγιείς ανθρώπους ως προληπτική θεραπεία για να τους προστατεύσουμε από μια μόλυνση.

59 εμβόλια για τον νέο κορωνοϊό!

Η ανακάλυψη και παραγωγή εμβολίου ενάντια σε κάποιον ιό δεν είναι πάντα μια επιτυχής υπόθεση. Όσο και εάν προσπαθήσαμε, δεν καταφέραμε να έχουμε σήμερα ένα εμβόλιο κατά του HIV ή της μαλάριας, που μαζί ευθύνονται για 1εκατομμύριο θανάτους κάθε χρόνο. Για τον νέο κορωνοϊό όμως οι τεράστιοι παγκόσμιοι διαθέσιμοι πόροι και η μαζικότητα της επιστημονικής δράσης έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα στο ρεκόρ 59 υποψήφιων εμβολίων σε κλινικές μελέτες, πέντε εκ των οποίων σε πολύ προχωρημένο στάδιο! Όσο περισσότερα εμβόλια, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες κάποιο ή περισσότερα να βγει αποτελεσματικό και ασφαλές και να φέρει το τέλος της πανδημίας!

SARS-CoV του 2002

Στα τέλη του 2002, ο κορωνοϊός SARS-CoV ο οποίος προκαλούσε «Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο» (SARS στα αγγλικά), οδήγησε στην πρώτη πανδημία κορωνοϊού, η οποία έληξε τον Ιούνιο του 2003. Εκείνος o ιός ήταν πολύ πιο θανατηφόρος από τον σημερινό (10% θνητότητα, δηλαδή πέθαινε 1 στους 10 μολυσμένους, σε σύγκριση με 2,9% του σημερινού SARS-CoV2). Αν και μεταφέρθηκε σε 26 χώρες, λίγοι τον θυμούνται, αφού η μεταδοτικότητά του δεν ήταν τόσο μεγάλη, μη επιτρέποντας την εξάπλωσή του σε πολλούς ανθρώπους (8.096 κρούσματα παγκοσμίως). Μετά από 17 χρόνια, ο σημερινός SARS-CoV2 εξελίχθηκε σε μια «καλύτερη» έκδοση εκείνου του ιού. Μεταδίδεται ευκολότερα και γρηγορότερα. Η χαμηλή του θνητότητα επιτρέπει τη μόλυνση περισσοτέρων και άρα αριθμητικά προκαλεί περισσότερους θανάτους. Έτσι, μέχρι σήμερα έχουμε 35 εκατομμύρια κρούσματα και 1εκατομμύριο θανάτους.

Ποιος κορωνοϊός από όλους;

Οι κορωνοϊοί είναι ολόκληρη κατηγορία ιών και ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του ’60. Υπάρχουν διάφορα στελέχη κορωνοϊού που προσβάλλουν το αναπνευστικό, το εντερικό, το ηπατικό και το νευρικό σύστημα του ανθρώπου. Μέχρι τώρα έχουμε ανακαλύψει 7 διαφορετικά στελέχη. Τα 4 επικρατέστερα στελέχη προκαλούν απλά κρυολογήματα, ενώ τα 3 νεότερα (MERS, SARS-CoV και SARS-CoV2) είναι υπεύθυνα για επιδημίες που ξέσπασαν κατά καιρούς. Οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν νέους κορωνοϊούς που μπορεί να υπάρχουν εκεί έξω κάνοντας εξορμήσεις σε τροπικές περιοχές και αναλύοντας βιολογικό υλικό από ζώα. Η ανακάλυψη ενός νέου κορωνοϊού νωρίς, πριν προκαλέσει κάποια επιδημία, μας δίνει χρόνο να καταλάβουμε πώς λειτουργεί και με τι τρόπους θα μπορούμε να τον αναχαιτίσουμε νωρίς.

Στην φωτογραφία ο Δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης.

Στην φωτογραφία ο Δρ Νικόλας Διέτης.