Προτάσεις του ΟΠΕΚ για τη διαχείριση των οικονομικών της κρίσης και για την ανάκαμψη

Η διαχείριση των οικονομικών διαστάσεων της κρίσης

Α. Εισαγωγή

Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι χώρες στην Ε.Ε. αντέδρασαν στην απειλή που συνιστούσε η πανδημία του Covid-19 με ανομοιογένεια και περιορισμένο κεντρικό συντονισμό. Η ευθύνη γι’ αυτό βαραίνει κυρίως την Επίτροπο Υγείας της Ε.Ε., η οποία τυγχάνει δυστυχώς να είναι συμπατριώτισσά μας. Αργοπορημένα αντέδρασε και η Κυπριακή Δημοκρατία. Εάν η Κύπρος, ως νησιώτικο κράτος, λάμβανε εγκαίρως τα αναγκαία μέτρα την πρώτη εβδομάδα Μαρτίου, η χώρα θα είχε να αντιμετωπίσει λιγότερα κρούσματα, και ενδεχομένως πολύ  πιο μικρό αριθμό θυμάτων. Ως εκ τούτου, δεν θα υποχρεωνόταν να πάρει τα σαρωτικά μέτρα που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία ουσιαστικά στον αναπνευστήρα.

Αντί τούτου, την τελευταία εβδομάδα Φεβρουαρίου, υποτιμώντας ή αγνοώντας τον επερχόμενο κίνδυνο, η κυπριακή κυβέρνηση αντιμετώπισε την πανδημία ως μέσο για προώθηση πολιτικών επιλογών, με το κλείσιμο των οδοφραγμάτων. Οι 18 μέρες που μεσολάβησαν, από την απόφαση για κλείσιμο των οδοφραγμάτων μέχρι τις 16 Μαρτίου που εφαρμόσθηκαν τα γενικά μέτρα, αποτελούν τον ζωτικό και κρίσιμο χρόνο εισαγωγής των πρώτων κρουσμάτων και στη συνέχεια της διασποράς. Κρίσιμη υπήρξε παράλληλα η υπαγωγή σε αλλότριες σκοπιμότητες της διαδικασίας αυξημένων ελέγχων από συγκεκριμένες χώρες, με διαρκείς αλλαγές, αναλόγως του ισοζυγίου σκοπιμοτήτων. Συνεπώς, αν είχαν ληφθεί έγκαιρα τα δέοντα μέτρα, δεν θα φθάναμε σε συνθήκες πανικού, ούτε στην ανάγκη ενός μακροπρόθεσμου γενικού lock-down. Και οι οικονομικές συνέπειες που θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε θα ήταν κατά αναλογία πολύ μικρότερες.

Β. Οικονομικές Επιπτώσεις

Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να εισέλθει σε βαθιά ύφεση. Οι οικονομολόγοι την παρομοιάζουν με τη μεγάλη ύφεση του 1929, ή την κρίση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι απόψεις διίστανται, συγκλίνουν όμως στα σενάρια μείωσης του ΑΕΠ. Στο Παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται συρρίκνωση κατά 10%, ενώ οι ειδικοί εκτιμούν ότι στην Ευρωζώνη θα υπάρξει μείωση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του έτους, κατά 5-10% (σε ετήσια βάση). Αντίστοιχα, στις ΗΠΑ, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η μείωση θα κινηθεί περίπου στο 8-10%, αλλά η ανεργία για το αντίστοιχο διάστημα θα ανέβει κατακόρυφα, ξεπερνώντας το 20-25%.

Ολόκληροι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας θα συρρικνωθούν, ή θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να επανέλθουν στα προ της παρούσας κρίσης μεγέθη. Ως αποτέλεσμα των αναγκών που δημιούργησε η πανδημία θα εμφανιστούν νέοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας και θα υπάρξει ανάγκη ενίσχυσης υφισταμένων. Οι χώρες οι οποίες θα προβούν έγκαιρα σε ορθολογιστικό και πραγματιστικό προγραμματισμό, διοχετεύοντας στοχευμένα οικονομικούς πόρους και στήριξη για εκμετάλλευση των ευκαιριών που δημιουργούνται, θα εξέλθουν πιο γρήγορα και με λιγότερες απώλειες από την κρίση.

Η δομή και σύνθεση της κυπριακής οικονομίας, με τη μεγάλη εξάρτηση της από εξωγενείς παράγοντες, την καθιστούν εξαιρετικά ευάλωτη. Τομείς με πολύ μεγάλη συμβολή στο ΑΕΠ της χώρας, όπως ο Τουρισμός, η Ναυτιλία, η Παροχή Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και οι Κατασκευές (οι οποίες τα τελευταία χρόνια στηρίζονται κυρίως στους αγοραστές κυπριακού διαβατηρίου), θα υποστούν ανυπολόγιστες ζημιές. Κάποιοι τομείς, όπως οι Κατασκευές, ήταν ήδη σε ύφεση πριν από την εμφάνιση της πανδημίας. Ως εκ τούτου, είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί η συνολική ζημιά στην οικονομία.

Αντίθετα, οι τομείς του Εμπορίου (ιδιαίτερα αναφορικά με την ιδιωτική κατανάλωση στην εσωτερική αγορά) καθώς επίσης οι δαπάνες στους τομείς της Υγείας, των Τηλεπικοινωνιών, των Ηλεκτρονικών αγαθών, και στη Φαρμακοβιομηχανία, θα αυξηθούν σημαντικά. Χωρίς όμως να είναι σε θέση να αναπληρώσουν τις απώλειες που ήδη μετρούν σημαντικοί κλάδοι της κυπριακής οικονομίας.

Με βάση τα πιο πάνω, το βλέμμα είναι στραμμένο στην ανεργία, (6% τον περασμένο Φεβρουάριο, δηλ. 25.620 άτομα). Πέραν από 100.000 θέσεις εργασίας (σε κατασκευές, μαζική εστίαση, τουρισμό, λιανικό εμπόριο, τέχνες και ψυχαγωγία) είναι ευάλωτες στην πανδημία. Τα πάντα θα εξαρτηθούν, όμως, από την εξάπλωση του ιού και τη διάρκεια που αυτή θα έχει, τόσο στην Κύπρο όσο και στις συναλλασσόμενες χώρες.

Συνοπτικά, σε ένα ρεαλιστικό σενάριο αναμένεται μείωση του ΑΕΠ κατά 10 τουλάχιστον ποσοστιαίες μονάδες, από τα 22 δις που αρχικά προβλέφθηκαν για το 2020 για την κυπριακή οικονομία. Παράλληλα, θεωρείται δεδομένη η κατακόρυφη αύξηση του δημόσιου χρέους – γύρω στο 115%-120% – ως αποτέλεσμα των πρόσθετων χρηματοδοτικών αναγκών που προκύπτουν από τα μειωμένα κρατικά έσοδα, καθώς επίσης και των οικονομικών μέτρων στήριξης εργαζομένων και επιχειρήσεων. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι η Κύπρος κατέγραψε τη μεγαλύτερη αύξηση του δημοσίου χρέους στην ευρωζώνη το 1ο τρίμηνο του 2019, κυρίως λόγω του σκανδάλου με το Συνεργατισμό.  Το 1ο τρίμηνο του 2018, το χρέος ήταν στο 92,9% του ΑΕΠ, ενώ το 1ο τρίμηνο του 19 ανήλθε στο 105%. Σε μια περίοδο που άλλες χώρες μείωναν το δημόσιο χρέος, η Κύπρος το διόγκωσε. Οι σημαντικές μειώσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του 2019 δεν θα είναι αρκετές για να απορροφήσουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες του 2020, με αποτέλεσμα τη νέα διόγκωση.

Γ. Τα μέτρα που λήφθηκαν και αυτά που δεν λήφθηκαν

Οι πλείστες κυβερνήσεις παγκοσμίως έχουν ανακοινώσει σειρά μέτρων, με δύο σημαντικούς στόχους: (1) Να προστατέψουν τα νοικοκυριά των οποίων τα εισοδήματα έχουν μειωθεί ή μηδενιστεί, ώστε να αποφευχθεί η μετατροπή της πανδημίας σε ανθρωπιστική κρίση. (2) Να στηρίξουν τις επιχειρήσεις για να διατηρηθεί η παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας, ώστε να είναι έτοιμο το έδαφος, όταν επανέλθει η κανονικότητα, να μπορέσει η οικονομία να κινηθεί αμέσως σε ρυθμούς ανάπτυξης.

Προς την επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η κυπριακή κυβέρνηση προχώρησε σε μέτρα ύψους 813 εκατομμυρίων, δηλαδή 3,8% του ΑΕΠ. Αναφέρουμε επιγραμματικά κάποια σημαντικά και ουσιώδη: Το «Σχέδιο ολικής ή μερικής αναστολής εργασιών», σύμφωνα με το οποίο 60%-90% του κόστους μισθοδοσίας μιας επιχείρησης θα καταβάλλεται από τα έκτακτα κρατικά κονδύλια, υπό τη μορφή ανεργιακού επιδόματος,  το ειδικό επίδομα ασθενείας για όσους νοσούν ή παραμένουν σε καραντίνα λόγω του ιού, και το ειδικό επίδομα αδείας σε γονείς (λόγω των κλειστών σχολείων). Με τα πιο πάνω, παρέχεται ένα «μαξιλάρι» ρευστότητας σε εργαζόμενους που πρέπει να εγκαταλείψουν τις εργασίες τους, αλλά και σε επιχειρήσεις των οποίων ο κύκλος εργασιών έχει συρρικνωθεί. Στο πλαίσιο του ίδιου πακέτου, αναμένουμε διευκρινίσεις για ακόμα δύο μέτρα. Τη στήριξη της τουριστικής βιομηχανίας με 11 εκατομμύρια, για τα οποία δεν έχουν δοθεί λεπτομέρειες μέχρι σήμερα, και την ενίσχυση του Συστήματος Υγείας. Για το τελευταίο, η προσθήκη της φράσης «σε περίπτωση που χρειαστεί» στη σχετική ανακοίνωση, προβληματίζει ως προς την ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ταχύτατη καταπολέμηση της πανδημίας.

Απαντώντας στο ερώτημα κατά πόσον είναι επαρκή τα μέτρα στήριξης που λήφθηκαν, φαίνεται πως δεν είναι τόσο γενναία όσο διαφημίστηκαν. Η αναπλήρωση του εισοδήματος των εργαζομένων κατά 60% του μισθού τους, με ανώτατο ποσό τα 1214 ευρώ, δημιούργησε περιπτώσεις εργαζομένων που έλαβαν ελάχιστα ποσά, πολύ πιο κάτω κι από το ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης, λόγω της επιλογής ο υπολογισμός να γίνει στη βάση της μισθοδοσίας του 2018. Σε πολλές χώρες της ΕΕ, έχουν εγκρίνει αποζημιώσεις που φθάνουν μέχρι και το 90% του καθαρού τους εισοδήματος.

Πέραν του δημοσιονομικού πακέτου, αξίζει να σημειωθεί ότι στην Κύπρο ανακοινώθηκαν ακόμα δύο σημαντικές δράσεις. Η πρώτη αφορά την αναστολή καταβολής δόσεων και τόκων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις για 9 μήνες, το οποίο ψηφίστηκε ήδη από τη βουλή. Η δεύτερη ενέργεια αφορά τη δανειοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων μέσω τραπεζών, με κρατικές εγγυήσεις ύψους 2 δις, κάτι που μέχρι και σήμερα εκκρεμεί. Αν θέλουμε όμως πραγματικά να στηρίξουμε την παραγωγική δυναμικότητα της χώρας, η ρευστότητα είναι αναγκαία για να επιβιώσει ακόμα και μια επιχείρηση που βρίσκεται σε πλήρη αναστολή εργασιών, ώστε να μπορεί να καλύψει σταθερά έξοδα – π.χ. το εναπομείναν εκτός σχεδίου ποσοστό εργαζομένων και τα ενοίκια. Με την ολιγωρία, ελλοχεύει ο κίνδυνος για ντόμινο.

Επειδή βρίσκεται στον δημόσιο διάλογο κατατίθεται η πρόταση όπως χρησιμοποιηθεί μέρος της διαθέσιμης ρευστότητας των τραπεζών για να δοθούν δάνεια σε επιχειρήσεις με εγγύηση του 70% του ποσού από την κυβέρνηση, είναι σκόπιμο να επισημανθούν κάποιες αδυναμίες γύρω από το μέτρο αυτό. Οι αδυναμίες προέρχονται από την διαχρονική συμπεριφορά που επέδειξαν  οι τράπεζες, αλλά και από τους κανονισμούς ελέγχου και διαφάνειας που θα διέπουν ένα τέτοιο σχέδιο. Εκφράζονται φόβοι ότι θα αξιοποιηθεί πρωτίστως από επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, οι οποίοι έχουν ήδη επιβαρύνει την οικονομία με κόκκινα δάνεια από την κρίση του 2013. Αλλά και από άλλες μεγάλες επιχειρήσεις και κλάδους, οι οποίοι με τις διασυνδέσεις και την πολιτική επιρροή που ασκούν θα αντλήσουν το μεγαλύτερο διαθέσιμο ποσό. Επιβαρύνοντας την κοινωνία μακροπρόθεσμα με τον δανεισμό τους, και αποστερώντας την πρόσβαση χρηματοδότησης από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που την χρειάζονται πραγματικά.

Παράλληλα, εκτιμούμε ότι η λειτουργία ενός τέτοιου σχεδίου (χρηματοδότηση με κυβερνητικές εγγυήσεις) θα ήταν σωστή και αποδοτική, εάν συνδεόταν με ένα ολοκληρωμένο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μετασχηματισμού της οικονομίας, με παροχή στήριξης κυρίως σε τομείς οικονομικής δραστηριότητας που θα επιφέρουν νέες θέσεις εργασίας, εκτός των παραδοσιακών κλάδων. Για παράδειγμα, η κρίση ανέδειξε τις μεγάλες αδυναμίες μας σε ότι αφορά τα είδη πρώτης ανάγκης. Ακόμα και απλά ιατρικά αναλώσιμα εισάγονται από μακρινές αγορές, όπως η Κίνα,  ενώ παρατηρείται σχεδόν πλήρης εξάρτηση σε εισαγόμενα μεταποιημένα γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα. Με αποτέλεσμα ακόμα κι ένας βραχυχρόνιος ναυτικός αποκλεισμός για οποιοδήποτε λόγο να είναι βέβαιο ότι θα μας οδηγήσει σε ανθρωπιστική κρίση. Υπάρχει επίσης ανάγκη στήριξης της δοκιμασμένης και πολλά υποσχόμενης εξαγωγικής φαρμακοβιομηχανίας, στήριξη έρευνας για αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και εταιρειών για παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (το παράδειγμα της Wargaming είναι χαρακτηριστικό), πράσινης ενέργειας κλπ.

Ένα άλλο σοβαρό έλλειμμα των εξαγγελθέντων μέτρων αφορά τα ενοίκια. Είναι αναγκαίο με νομοθετική ρύθμιση, για όσα φυσικά πρόσωπα βρίσκονται αναγκαστικά εκτός εργασίας και για όσες επιχειρήσεις/αυτοεργοδοτούμενους ανέστειλαν πλήρως ή μερικώς τις εργασίες τους, να υπάρξει ουσιαστική μείωση των ενοικίων τους, για όσο χρόνο τουλάχιστον είναι σε εφαρμογή τα έκτακτα μέτρα.

Ας δούμε όμως συγκριτικά, το παράδειγμα κρατικής ενίσχυσης των ΗΠΑ, όπου παρέχεται κονδύλι στήριξης ύψους 2,2τρις δολαρίων, δηλαδή το 10% του ΑΕΠ. Το πακέτο αφορά σε αύξηση των επιδομάτων ανεργίας, πληρωμένες άδειες ασθενείας αλλά και το πρωτόγνωρο επίδομα $1200 σε μεγάλο αριθμό αμερικανών πολιτών που έχουν ετήσιο εισόδημα μέχρι $75χιλ. Επίσης, απευθείας από το κράτος, θα δανείζονται εταιρίες άτοκα για να ενισχυθεί η ρευστότητά τους αλλά και για να καλύψουν μισθούς. Το ποσοστό του δανείου που θα δοθεί σε κάλυψη μισθών δεν θα επιστρέφεται πίσω. Αν η επιχείρηση προβεί σε απολύσεις, τότε θα επιστρέφεται το αντίστοιχο ποσοστό. Στη Μεγάλη Βρετανία, το δημοσιονομικό πακέτο στήριξης αγγίζει το 5,8% του ΑΕΠ. Κύριο χαρακτηριστικό του πακέτου είναι η καταβολή μισθών στους εργαζόμενους των οποίων οι εργοδότες ανέστειλαν τις εργασίες τους, οι επιδοτήσεις μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με £10-£15χιλ, και οι φοροελαφρύνσεις. Σημαντικό στοιχείο είναι πως τα δάνεια ρευστότητας σε επιχειρήσεις (επιπλέον £300δις) θα δίνονται απευθείας από την British Business Bank και την Bank of England, έτσι ώστε να αποφευχθεί πιθανή ολιγωρία από τις εμπορικές τράπεζες.

Δ. Επιμέρους προτάσεις και συμπεράσματα

Η προσπάθεια για ελαχιστοποίηση της ζημιάς στη συρρίκνωση του ΑΕΠ θα πρέπει να εστιάζεται στο περιεχόμενό του. Δηλαδή: (α) την κατανάλωση, (β) τις κυβερνητικές δαπάνες, (γ) τις επενδύσεις, αλλά και (δ) τις εξαγωγές. Ως πρώτη αντίδραση στην ύφεση επιβαλλόταν να είναι η μείωση των φόρων και των επιτοκίων. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για στήριξη των εργαζομένων, των αυτοεργοδοτουμένων, και των εταιρειών που ανέστειλαν πλήρως ή μερικώς τις εργασίες τους λόγω των μέτρων, θα έχουν σοβαρή δημοσιονομική επίπτωση. Λαμβάνοντας υπόψη την παράταση των μέτρων μέχρι τέλος Απριλίου και την πιθανότητα περαιτέρω επέκτασης τους (έστω και μερικώς) μέχρι τις 12 Ιουνίου, είναι δύσκολο να υπολογίσουμε τη συνολική δημοσιονομική επίπτωση, η οποία όμως σίγουρα θα είναι αρκετά μεγάλη. Με αυτό το δεδομένο, είναι σημαντική η σύντομη οριστικοποίηση των διαδικασιών χρηματοδότησης με «φρέσκο χρήμα» από πλευράς μηχανισμών της Ε.Ε., είτε με τη διαδικασία του ευρωομολόγου, είτε με άλλη διαδικασία φτηνού δανεισμού. Πράγμα απαραίτητο για την επανεκκίνηση των οικονομιών στην Ευρώπη. Επιπλέον, οι τράπεζες να προχωρήσουν σε δανειοδοτήσεις και άλλα μέτρα, με έμφαση στον περιορισμό του κινδύνου αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πρόσθετα, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων να αποτελέσει προτεραιότητα, και τέλος ο προϋπολογισμός για το 2021 να είναι ελλειμματικός και να περιλαμβάνει αναπτυξιακές δαπάνες.

Η απευθείας χορηγία από το κράτος στις μικρομεσαίες υγιείς επιχειρήσεις, για την εξασφάλιση της αναγκαίας ρευστότητας, εκτιμάται ότι θα πρέπει να είναι ο κύριος άξονας επανεκκίνησης. Περαιτέρω, θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι μετριασμού της ζημιάς στους μεγάλους τομείς του τουρισμού και των κατασκευών. Ο τουρισμός θα είναι σχεδόν νεκρός μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου ή και το τέλος του χρόνου. Ουσιαστικά έχει χαθεί η φετινή τουριστική χρονιά, οι πλείστες δε των τουριστικών μονάδων ενδέχεται να μείνουν κλειστές, και χιλιάδες εργαζόμενοι θα οδηγηθούν στην ανεργία. Ο εσωτερικός τουρισμός δεν μπορεί να καλύψει παρά μόνο ένα ελάχιστο μέρος της διαθέσιμης δυναμικότητας, ενώ το πλήγμα επί των αεροπορικών εταιριών και τα αυστηρά μέτρα που θα λαμβάνονται στη διακίνηση ταξιδιωτών μέχρι την κυκλοφορία εμβολίου, θα εξουδετερώσουν τη συμμετοχή του τουρισμού στην οικονομία . Σε ότι αφορά τις κατασκευές, ο κλάδος θα πρέπει να στηριχθεί με την επίσπευση υλοποίησης αναπτυξιακών πλάνων υποδομής, δημόσιων έργων, και με την άμεση εφαρμογή στεγαστικών προγραμμάτων για την εσωτερική αγορά – μακριά από λάθη του παρελθόντος.

Σημαντικές επίσης είναι και οι εσωτερικές δράσεις, με προτεραιότητα στην ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής σε τομείς όπως η γεωργία, η αλιεία, η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία, η δασοκομία, η θήρα, η εξόρυξη μεταλλευμάτων. Ως συνεπακόλουθο, η ενίσχυση της δευτερογενούς παραγωγής, δηλαδή της μεταποίησης από την πρωτογενή. Επίσης, η τόνωση τομέων της βιοτεχνίας -βιομηχανίας (επιπλοποιεία, γαλακτοκομικά προϊόντα, προϊόντα με μέλι ή χαρουπόμελο – γενικά η βιομηχανία τροφίμων – φαρμακοβιομηχανία, βιομηχανία πλαστικών κλπ.). Εν κατακλείδι, οποιεσδήποτε δράσεις είναι καλοδεχούμενες, εφόσον περιλαμβάνουν το στοιχείο της αειφορίας.

Η πανδημία έφερε τεράστια οικονομικά προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξε τη σημασία ύπαρξης ισχυρού κοινωνικού κράτους. Η άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα δημόσια νοσηλευτήρια, ως αποτέλεσμα στοχευμένων πολιτικών που εφαρμόστηκαν, αλλά κι η υστέρηση των δημόσιων εκπαιδευτηρίων σε ότι αφορά τις σύγχρονες μεθόδους τηλεκπαίδευσης, θα πρέπει να αποτελέσουν ύψιστη προτεραιότητα για το επόμενο διάστημα. Χρειάζονται άμεσα επένδυση σε υποδομές, τεχνολογία και έμψυχο υλικό. Εδώ να προσθέσουμε ότι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, αλλά και η εργασία από το σπίτι που εφαρμόστηκαν αυτήν την περίοδο πιλοτικά αλλά και υποχρεωτικά, σε ιδανικότερες συνθήκες (παιδιά στο σχολείο), αποτελούν το εφαλτήριο για ουσιαστική και καθολική αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά και εκσυγχρονισμό της δημόσιας υπηρεσίας. Η παράλληλη ύπαρξη του ιδιωτικού τομέα στην υγεία και στην εκπαίδευση αποδείχτηκε ότι δεν αποτελούν επαρκές άλλοθι για εγκατάλειψη του δημοσίου. Αντίθετα, η πανδημία απέδειξε ότι η ύπαρξη αξιόπιστων δημόσιων υπηρεσιών, οι οποίες είναι απαλλαγμένες από τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αποτελούν κομβικής σημασίας εργαλεία για αντιμετώπιση κρίσεων όπως την παρούσα.

Παράλληλα, ως κοινωνία οφείλουμε να απαιτήσουμε την ψήφιση νομοθεσιών οι οποίες θα διασφαλίζουν εισοδήματα στο κράτος για τη δημιουργία ενός «ταμείου έκτακτης ανάγκης/αλληλεγγύης», που θα είναι διαθέσιμο σε περιόδους οικονομικών κρίσεων. Κάτι αντίστοιχο λειτουργεί με επιτυχία στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά το τρέχον Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2014-2020), με την Κύπρο να έχει επωφεληθεί από αυτό με πολύ μεγάλα ποσά, π.χ. μετά την μεγάλη πυρκαγιά στην περιοχή της Σολέας. Η κατάργηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας σε μεγάλους ιδιοκτήτες γης, η οποία απέφερε 12 εκατομμύρια ετησίως, αποτελεί σοβαρή απώλεια στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα χρηματοοικονομικό «μαξιλάρι», το οποίο θα μπορούσε να αυξάνεται σε περιόδους ανάπτυξης.

Ευελπιστούμε ότι η πανδημία σε λίγους μήνες θα έχει υποχωρήσει. Οι οικονομίες που θα έχουν φροντίσει να οχυρωθούν κατάλληλα, με τα αναγκαία μέτρα στήριξης, θα έχουν διατηρήσει την παραγωγική τους δυναμικότητα ώστε να επανέλθουν σύντομα σε ρυθμούς ανάπτυξης, (V or U shape recovery).

Για την Κύπρο είναι σημαντικό να αντιληφθούμε το αδιέξοδο της δομής και σύνθεσης της οικονομίας μας, ώστε να αδράξουμε την ευκαιρία για μετασχηματισμό της, προς όφελος μιας καινοτόμου, τολμηρής, στέρεας και αειφόρου ανάπτυξης.

Από το ΔΣ του ΟΠΕΚ

Έρευνα-σύνθεση:

Γιώργος Ευσταθίου, Πάνος Λοΐζου