Κρίσιμες αποφάσεις για την κλιματική αλλαγή

Η αντιπαράθεση για το αν είναι προτεραιότητα η ανάπτυξη ή το περιβάλλον τελείωσε. Οι αρχηγοί των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κλείδωσαν την Πέμπτη το βράδυ τη συμφωνία πως ο μόνος δρόμος για την ανάπτυξη περνά μέσα από την αλλαγή παραδείγματος και μέσα από τις ευκαιρίες που αυτό θα δημιουργήσει. Και θέτει μια και καλή στη βάση των πολιτικών της ΕΕ για το μέλλον τα επιστημονικά δεδομένα που αφορούν την κλιματική αλλαγή.

Η στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την πράσινη ανάπτυξη και οικονομία, με στόχο να φτάσουμε ως ήπειρος στην κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050, δεν είναι απλή υπόθεση και δεν λήφθηκε ελαφρά τη καρδία. Ούτε φυσικά και είναι μονόδρομος καθώς οι κυβερνήσεις και οι προτεραιότητες αλλάζουν.

Όμως η συμφωνία στον στόχο θέτει τις συζητήσεις σε μια νέα τροχιά, και το κατά πόσο αυτή η τροχιά θα διατηρηθεί θα φανεί στις πράξεις. Τους επόμενους μήνες η Κομισιόν θα κληθεί να καταθέσει τις συγκεκριμένες πλέον νομοθετικές της προτάσεις εφ’ όλης της ύλης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Μέχρι τότε έχουν χρόνο και τα κράτη μέλη να προβάλουν και να προωθήσουν τις δικές τους προτεραιότητες και ιδιαιτερότητες.

Κάποια κράτη, όπως η Κύπρος, τονίζουν από τώρα τα συγκριτικά μειονεκτήματα και τις ανάγκες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Άλλα, όπως η Ελλάδα, υιοθέτησαν μια πιο ενεργή προσέγγιση προβάλλοντας πρωτοβουλίες που ήδη λαμβάνουν θέλοντας να τις εντάξουν στο πλαίσιο της βιώσιμης μετάβασης σε καθαρότερες πηγές ενέργειες.

Άλλες ακόμα (Βρετανία, Γαλλία, Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Σλοβενία σύμφωνα με το Euractiv) ήγειραν αντιρρήσεις στις αρχές της εβδομάδας για τις περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης για πρότζεκτ που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο.

Και η Πολωνία;

Η Πολωνία είναι μια ξεχωριστή περίπτωση, κάτι που αποτυπώθηκε και στα συμπεράσματα της Συνόδου. Λόγω της επιμονής της χώρας πως ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2030 δεν είναι εφικτός για την ίδια, τα συμπεράσματα καταγράφουν πως «ένα κράτος μέλος δεν είναι σε θέση να δεσμευθεί στην υλοποίηση του στόχου αυτού σε ό,τι το αφορά».

Από τη μια, αυτό σημαίνει πως η Πολωνία μένει εκτός της συμφωνίας. Από την άλλη, αυτό γίνεται με τρόπο που διατηρεί την προοπτική να πραγματοποιηθεί στο μέλλον.

Η Πολωνία δεν ήταν μόνη της στη δύσκολη συζήτηση της Πέμπτης, καθώς και η Τσεχία και η Ουγγαρία διαφώνησαν ζητώντας περισσότερη οικονομική στήριξη. Αν και η Τσεχία και η Ουγγαρία τελικά πείστηκαν πως θα έχουν την επιλογή του να συμπεριλάβουν την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό τους μείγμα, η Πολωνία επέμεινε πως η μετάβαση στον χρονικό ορίζοντα που αποφασίστηκε θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για την ίδια.

Η χώρα εξαρτάται τόσο από άποψη παραγωγής ενέργειας όσο και από άποψη θέσεων εργασίας από την εξόρυξη και την καύση άνθρακα. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι είχε επιμείνει εντός της αίθουσας να μετακινηθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας στο 2070. Τελικά, θεωρήθηκε πιο σημαντικό να διατηρηθεί στα συμπεράσματα ο αρχικός στόχος, με την προοπτική της επίτευξης της πλήρους ομοφωνίας
τον Ιούνιο.

Με άλλους ρυθμούς

Αυτό που λέει πολλά είναι πως οι 27 δεν ήρθαν σε ρήξη λόγω των αντιρρήσεων της Πολωνίας, αλλά πως από τη μια η Πολωνία φρόντισε να μην ανατρέψει τον σχεδιασμό και από την άλλη οι υπόλοιποι εταίροι ήταν προσεκτικοί απέναντι στη χώρα ώστε οι ενέργειές τους να μην αποτελέσουν ή να μην ερμηνευτούν ως καταναγκαστικές.

Άλλωστε η Πολωνία ως μεγάλη χώρα έχει το περιθώριο να διεκδικήσει (και αρκετές χώρες, όπως η Ελλάδα, την άφησαν να το κάνει για λογαριασμό τους, όπως παραδέχονται και Έλληνες διπλωμάτες) και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται πως είναι καλύτερα η δική της μετάβαση να ξεκινήσει στη σωστή βάση.

Κυπριακές ιδιαιτερότητες και οι φόροι στις αερομεταφορές

Η περίπτωση της Πολωνίας είναι ενδεικτική του ότι, τουλάχιστον θεωρητικά, όλα τα κράτη μέλη θα εισακουστούν όσον αφορά τις ιδιαίτερες συνθήκες που τα αφορούν. Όπως τονίζεται στα συμπεράσματα, το πλαίσιο που θα διαμορφωθεί πρέπει να ωφελεί όλες τις χώρες της ΕΕ και να περιλαμβάνει τα κατάλληλα μέσα, κίνητρα, στήριξη και επενδύσεις ώστε η μετάβαση στην πράσινη οικονομία να είναι κοινωνικά ισορροπημένη, «συνεκτιμώντας τις διάφορες εθνικές συνθήκες όσον αφορά τα σημεία εκκίνησης».

Η θέση της Κύπρου στη σύνοδο της Πέμπτης ήταν η στήριξη στη γενικότερη στρατηγική και τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας, υπογραμμίζοντας παράλληλα τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζει η χώρα. Η Κύπρος, για παράδειγμα, είναι νησιωτικό κράτος χωρίς εύκολες και φτηνές εναλλακτικές διασύνδεσης πέρα από τις αερομεταφορές, για αυτό και έχει άποψη για τη φορολόγησή τους.

Επίσης δεν έχει ακόμα τις απαραίτητες υποδομές μεταφοράς ενέργειας και βρίσκεται σε μια διαδικασία εισαγωγής του φυσικού αερίου στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας – επιλογή που σύμφωνα με τα όσα είναι μέχρι σήμερα γνωστά μπορεί να θεωρηθεί κομμάτι της μετάβασης σε καθαρότερες μορφές ενέργειας.

Η Κύπρος με άλλα λόγια έχει καταθέσει τις δικές της ιδιαιτερότητες και πλέον θα συμμετάσχει στη συζήτηση για τη διαμόρφωση των κινήτρων και των πολιτικών. Η συζήτηση σε επίπεδο υπουργών αρμόδιων για θέματα περιβάλλοντος ξεκινά στις Βρυξέλλες την ερχόμενη Πέμπτη, με αντικείμενο τις προτεραιότητες και τις πρωτοβουλίες σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.