Στα χέρια του Γκουτέρες το «κλειδί» για το επόμενο βήμα

Ημέρα Κυπριακού θα είναι η 25η Νοεμβρίου του 2019, καθώς τόσο στο Βερολίνο όσο και στη Νέα Υόρκη, το θέμα συζήτησης θα είναι το πώς θα καταφέρουν οι πλευρές να φτάσουν στη συνολική διευθέτηση και επανένωση του νησιού. Στη Νέα Υόρκη, το ΣΑ του ΟΗΕ θα συζητήσει τις εξελίξεις και τα δεδομένα όπως έχουν καταγραφεί στην έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις καλές υπηρεσίες του γ.γ. του ΟΗΕ στο Κυπριακό, ενώ πρώτη φορά θα έχουν ενώπιόν τους και τα υπομνήματα που έχουν καταθέσει οι Αναστασιάδης και Ακιντζί σε σχέση με το τι έπραξαν από το Κραν Μοντανά μέχρι και σήμερα για να φτάσουν στη λύση του Κυπριακού. Την ίδια ώρα στο Βερολίνο θα πραγματοποιείται μία από τις κρισιμότερες ίσως συναντήσεις ενόψει της συνέχειας των προσπαθειών για να επαναρχίσουν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό και να οδηγηθούν οι πλευρές σε μια τελική διάσκεψη για την Κύπρο, στη μορφή αυτής του 2017 στο Κραν Μοντανά.

Ο παράγοντας «Γκουτέρες»

Ο γ.γ. του ΟΗΕ, από την πρώτη του επαφή με το Κυπριακό μέχρι και σήμερα, έχει αποδείξει πως σε κάθε του παρέμβαση, ή συνεισφορά καλύτερα, επιφέρει θετικό πρόσημο. Ήταν 4 Ιουνίου του 2017, όταν Αναστασιάδης και Ακιντζί κατευθύνθηκαν στη Νέα Υόρκη μετά από κάλεσμα του Αντόνιο Γκουτέρες για να έχουν μια κοινή συνάντηση. Το σκηνικό τότε μύριζε ναυάγιο, με τις πλευρές να επιμένουν οι καθεμιά στα δικά της θέλω και επιδιώξεις, χωρίς να διαφαίνεται πως υπήρχε έδαφος για συνεννόηση. Με το πέρας της συνάντησης, ωστόσο, ο Γκουτέρες ανακοίνωσε πως οι πλευρές βρήκαν τη χρυσή τομή και αποφασίστηκε η συνέχιση της διαδικασίας και η επανασύγκληση της διάσκεψης για την Κύπρο. Στη συνάντηση αυτή καταγράφηκε επίσημα πως το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων αποτελεί κεφαλαιώδες ζήτημα στην επίτευξη συνολικής λύσης στο Κυπριακό, αλλά και στην ανοικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων για το κοινό τους μέλλον. Αποφασίστηκε επίσης όπως γίνει παράλληλη διαπραγμάτευση σε δύο διαφορετικά τραπέζια όλων των εκκρεμούντων ζητημάτων προς την επίτευξη συμφωνίας. Τότε, ήταν η ε/κ πλευρά που έθετε επιτακτικά πως για να προχωρήσει η διαδικασία θα έπρεπε να καταγραφεί ρητά πως θα συζητηθεί το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας, με τον Μουσταφά Ακιντζί να υποστηρίζει πριν τη συνάντηση, όπως και τώρα, πως δεν μπορεί να απαιτείται κατάληξη στο θέμα ασφάλειας και εγγυήσεων προτού συζητηθούν και συμφωνηθούν ζητήματα όπως το εδαφικό και η εσωτερική διακυβέρνηση, ενώ είχε αναφερθεί σε δέκα περίπου ζητήματα που θα έπρεπε να συζητηθούν μαζί σε μια τελική φάση διαπραγμάτευσης, όπως τελικά έγινε στο Κραν Μοντανά. Το ενδιαφέρον με το να ανατρέχεις στο παρελθόν, είναι πως βλέπεις πόσο προσομοιάζουν οι συνθήκες. Τότε ο Μουσταφά Ακιντζί καλούσε την ε/κ πλευρά να τερματίσει τους ενεργειακούς σχεδιασμούς και ενέργειες για να συνεχίσει η διαδικασία. Έλεγε, επίσης, πως «οι εκλογικές επιδιώξεις δεν πρέπει να μπαίνουν πάνω από τον στόχο της λύσης», εννοώντας φυσικά τις προεδρικές εκλογές του 2018, ενώ απέδιδε το μπλοκάρισμα στη διαδικασία στο ότι υπήρχε «παρέκκλιση από όσα συμφωνήθηκαν από όλες τις πλευρές».

Αυτό που στην πραγματικότητα έγινε στην τότε τριμερή συνάντηση, είναι πως ξεκαθάρισαν τα ζητήματα και τα θέματα που η κάθε πλευρά θεωρούσε σημαντικά, ενώ οι πλευρές επαναβεβαίωσαν τη στήριξή τους στα προηγούμενα ανακοινωθέντα και συγκλίσεις. Βρέθηκε με αυτό τον τρόπο η φόρμουλα για συνέχιση της διαδικασίας σε μια τελική φάση.

Οι προϋποθέσεις

Τα κοινά σημεία μεταξύ του τότε και του σήμερα είναι πως και τότε είχαν τεθεί προϋποθέσεις, όπως και τώρα τίθενται, όσο και αν οι πλευρές δεν θέλουν δημόσια να τις κατονομάζουν ως τέτοιες. Τον Ιούνιο του 2017, ήταν ο Μουσταφά Ακιντζί που ισχυρίστηκε πως «ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αντιλήφθηκε πως οι προϋποθέσεις που έθετε δεν θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές». Τώρα καλείται να κατανοήσει ο ίδιος ο Μουσταφά Ακιντζί πως δεν μπορεί να απαιτεί να λάβει όσα ζητά εκ των προτέρων και πως θα πρέπει για μια ακόμα φορά να βρεθεί η χρυσή τομή, η οποία σύμφωνα με τη δική μας πληροφόρηση θα μπορούσε να είναι η αποδοχή πολιτικής ισότητας και αποτελεσματικής συμμετοχής των Τ/Κ με μια θετική ψήφο στο Υπουργικό Συμβούλιο και όχι παντού και σε όλα τα όργανα και αποφάσεις, όπως ζητά δημόσια η τ/κ πλευρά. Θα πρέπει να παραμείνουν κάποια ζητήματα, τα οποία, όπως και το 2017, τέθηκαν προς συζήτηση στην τελική φάση της διαπραγμάτευσης. Ταυτόχρονα, όμως, και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θα πρέπει να έχει κατά νου πως δεν μπορεί να επιμείνει στα περί μιας θετικής ψήφου μόνο σε ζητήματα ζωτικού συμφέροντος.

Στόχοι και επιδιώξεις των δύο πλευρών

Ερχόμενοι στο σήμερα και στο τι επιδιώκει η κάθε πλευρά από την τριμερή της 25ης Νοεμβρίου, θα μπορούσαμε να τα κωδικοποιήσουμε ως εξής: Η τ/κ πλευρά θέλει να «κλειδώσει» ξεχωριστή ξεκάθαρη αναφορά στους όρους αναφοράς σε σχέση με την αποτελεσματική συμμετοχή, έστω κι αν η πολιτική ισότητα καταγράφεται ρητά σε ψηφίσματα του ΟΗΕ και στις συγκλίσεις που αναμένεται να επαναβεβαιώσουν οι πλευρές. Ο Μουσταφά Ακιντζί επιδιώκει επίσης να πάρει δέσμευση από τον Αναστασιάδη σε σχέση με την εκ περιτροπής προεδρία. Επιδιώκει τελική φάση διαπραγμάτευσης συγκεκριμένου και όχι ανοικτού τέλους, ενώ η τουρκική πλευρά δεν θέλει με τίποτα να κλειδώσει η αναφορά στη μορφή λύσης που επιδιώκουν οι πλευρές πριν την άτυπη πενταμερή. Η άτυπη πενταμερής αποτελεί επίσης βασική επιδίωξη της τ/κ και τουρκικής πλευράς. Δεν θα κάνουν, όπως όλα δείχνουν, ούτε βήμα πίσω σε σχέση με την επιδίωξη για συμμετοχή στη διαχείριση του φυσικού αερίου και των ενεργειών της Κυπριακής Δημοκρατίας στον τομέα αυτό. Ο Μουσταφά Ακιντζί θα επιδιώξει να ξεκαθαρίσει πως διαπραγματεύεται για τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των Τ/Κ και όχι κατ’ ανάγκη της Τουρκίας, καθώς γνωρίζει πως έρχονται «εκλογές» και θέλει να διαφοροποιηθεί από τους πιθανούς αντιπάλους του.

Από την πλευρά του, ο Νίκος Αναστασιάδης πάει στο Βερολίνο με στόχο να κλειδώσει τους όρους αναφοράς, με ξεκάθαρη αναφορά σε λύση ΔΔΟ και με επιδίωξη να μην συναινέσει σε συνέχιση των συνομιλιών αν δεν διασφαλιστεί ρητά πως ανάμεσα στα θέματα που θα συζητηθούν στο επόμενο βήμα θα είναι η ασφάλεια και οι εγγυήσεις. Θα επιχειρήσει επίσης να ασκήσει πίεση για τερματισμό των τουρκικών παράνομων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό που αναμένουμε λοιπόν από την τριμερή συνάντηση δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από μια συμφωνία των δύο πλευρών στο ότι οι όροι αναφοράς θα περιλαμβάνουν το κοινό ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου 2014, τις συγκλίσεις που οδήγησαν στο Κραν Μοντανά, ενδεχομένως με μια αναφορά για αποτελεσματική συμμετοχή, τις έξι παραμέτρους του πλαισίου Γκουτέρες, με μια αναφορά ενδεχομένως πιο συγκεκριμένη σε ό,τι αφορά στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις, έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την άτυπη πενταμερή. Μένει φυσικά να διαφανεί και στην πράξη αν η Τουρκία και η Ελλάδα συνεχίζουν να θεωρούν πως «αποτελεί στρατηγικό συμφέρον το να υπάρξει μια συνολική διευθέτηση στο Κυπριακό, και μάλιστα πολύ σύντομα», όπως υποστήριξε λίγες μέρες πριν το Κραν Μοντανά ο Έσπεν Μπαρθ Άιντα.