Fake news από Ρωσία με αγάπη

Συγκεκριμένες προσπάθειες διασποράς παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων πριν από τις ευρωεκλογές, πολλές από αυτές με χώρα προέλευσης τη Ρωσία, διαπίστωσε η Κομισιόν σε έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα την Παρασκευή.

Είναι η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Ένωση μιλά ξεκάθαρα για προσπάθειες επηρεασμού της κοινής γνώμης από τη Ρωσία, χωρίς όμως να αποδίδει ευθέως ευθύνες στο Κρεμλίνο για ενορχήστρωση συγκεκριμένης εκστρατείας. Επισημαίνεται όμως πως γενικότερα οι «εκστρατείες παραπληροφόρησης που υιοθετούνται από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς αποτελούν υβριδική απειλή για την ΕΕ».

Όπως φροντίζει να επισημάνει η Κομισιόν, τα μέχρι σήμερα στοιχεία δεν δείχνουν μια «διακριτή διασυνοριακή καμπάνια παραπληροφόρησης από το εξωτερικό με συγκεκριμένο στόχο τις ευρωπαϊκές εκλογές». Όμως, σημειώνεται, υπάρχουν στοιχεία για συνεχή και διαρκή δραστηριότητα από «ρωσικές πηγές» με στόχο «τη μείωση της συμμετοχής και τον επηρεασμό των προτιμήσεων των ψηφοφόρων».

Η τάση που κυριάρχησε ήταν η χρήση παραπληροφόρησης «για την προώθηση ακραίων απόψεων και την ενίσχυση της πόλωσης σε τοπικές συζητήσεις, μεταξύ άλλων μέσω ανυπόστατων κατηγοριών κατά της ΕΕ», σημειώνεται. Αυτές οι τακτικές δεν αφορούν μόνο τη Ρωσία και ξένες δυνάμεις γενικότερα – στο εσωτερικό των χωρών της ΕΕ πολιτικές δυνάμεις «συχνά υιοθέτησαν τακτικές και αφηγήματα που χρησιμοποιούνται από ρωσικές πηγές που επιτίθενται στην ΕΕ και στις αρχές της».

Επισημαίνεται πως ο αριθμός των περιστατικών που μπορούν να αποδοθούν σε ρωσικές πηγές τους πρώτους πέντε μήνες του 2019 διπλασιάστηκε σε σχέση με πέρσι.

Η πυρκαγιά και ο Αϊ-Βασίλης

Η πυρκαγιά στην Παναγία των Παρισίων τον περασμένο Απρίλιο ήταν ένα από τα γεγονότα που αξιοποιήθηκαν δεόντως ως βάση για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, κάποια από τις οποίες έχουμε όλοι δει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην έκθεση γίνεται λόγος για κακόβουλη προσπάθεια ταύτισης της πυρκαγιάς με το αφήγημα της «λεγόμενης παρακμής των δυτικών και χριστιανικών αξιών της ΕΕ».

Ακόμα ένα παράδειγμα ψεύτικης είδησης που καταγράφεται στην έκθεση ήταν φημολογία που κυκλοφόρησε στη Γερμανία ότι, λόγω των νέων κανονισμών προστασίας προσωπικών δεδομένων της ΕΕ, τα παιδιά δεν θα μπορούν πλέον κατά τη γερμανική παράδοση να καρφιτσώνουν γράμματα για τον Αϊ-Βασίλη στο δέντρο της κοινότητάς τους. Η έκθεση σημειώνει χαριτολογώντας πως πουθενά στους κανονισμούς δεν απαγορεύεται στα παιδιά να λένε δημόσια τι δώρο θέλουν για τα Χριστούγεννα, δεδομένου ότι έχουν τη συγκατάθεση των γονιών τους.

Ακόμα ένα παράδειγμα ήταν η συνωμοσιολογική προσπάθεια να αποδοθεί στο «ευρωπαϊκό βαθύ κράτος» και στις γερμανικές και ισπανικές μυστικές υπηρεσίες η πολιτική κρίση στην Αυστρία. Η κρίση προκλήθηκε από την αποκάλυψη πως ο ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος FPO ήταν πρόθυμος να δεχτεί στήριξη από ρωσικά επιχειρηματικά συμφέροντα έναντι εύνοιας στη διαδικασία προσφορών για κυβερνητικά όργανα. Υπενθυμίζεται πως ο ηγέτης του FPO παγιδεύτηκε από άγνωστους και βιντεοσκοπήθηκε στην Ίμπιζα της Ισπανίας να κάνει τις εν λόγω δηλώσεις, τις οποίες αποκάλυψαν γερμανικά ΜΜΕ.

Πεδίο μάχης τα social media

Τις μέρες πριν από τις εκλογές πάνω από 600 ομάδες και σελίδες στο facebook με πεδίο δράσης τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Βρετανία, την Πολωνία και την Ισπανία βρέθηκαν να προωθούν παραπληροφόρηση και ρητορική μίσους ή συγκεκριμένες ειδήσεις με τη χρήση ψεύτικων προφίλ. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, αυτές οι σελίδες κατάφεραν να πετύχουν 763 εκατ. θεάσεις των ειδήσεών τους από χρήστες του διαδικτύου.

Η έκθεση αναφέρεται και στα μέχρι σήμερα αποτελέσματα του κώδικα αυτορύθμισης και αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης, τον οποίο υιοθέτησαν μεγάλες πλατφόρμες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook, η Google, το twitter και άλλες εταιρείες όπως η Microsoft.

Σύμφωνα με δεδομένα που συνέλεξε η Κομισιόν σε μια προσπάθεια παρακολούθησης αυτής της αυτορύθμισης, τους τελευταίους μήνες οι εταιρείες βελτίωσαν τους ελέγχους τους όσον αφορά την τοποθέτηση διαφημίσεων για να αποτρέψουν κακόβουλες πρακτικές. Παράλληλα, ενισχύθηκαν οι προσπάθειες για περισσότερη διαφάνεια στη χρηματοδότηση και την καταγραφή των πολιτικών διαφημίσεων.

Την περίοδο από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο του 2019 οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έδειξαν ιδιαίτερη σπουδή για την καταπολέμηση φαινομένων όπως ψεύτικοι λογαριασμοί δημόσιων προσώπων και δημιουργία παραπλανητικών ιστοσελίδων. Ενδεικτικά, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το facebook, κατά τη συγκεκριμένη περίοδο κινήθηκε ενάντια σε 1,2 εκατ. διαφημίσεις που αγοράστηκαν από χώρες της ΕΕ, καθώς παραβίαζαν τις πολιτικές του όσον αφορά το περιεχόμενό τους ή την προώθηση παραπλανητικών ή ψευδών πληροφοριών. Επίσης το facebook διέγραψε 1.574 λογαριασμούς, σελίδες και ομάδες εκτός ΕΕ και 168 εντός ΕΕ, καθώς επέδειξαν παραπλανητική δραστηριότητα με στόχο τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Μην χαλαρώνουμε...

Με την έκθεση η Κομισιόν του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και η Υπηρεσία Εξωτερικών Υποθέσεων και Ασφάλειας (της οποίας ηγείται η Φεντερίκα Μογκερίνι) επιχειρούν να αξιολογήσουν τις προσπάθειες της ΕΕ κατά της παραπληροφόρησης.

Αν και η εικόνα που παρουσιάζεται είναι θετική, με την Κομισιόν να θεωρεί θετική την αύξηση της συμμετοχής πανευρωπαϊκά στις ευρωεκλογές, σημειώνεται πως δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός καθώς η παραπληροφόρηση συνεχώς εξελίσσεται. Οι δράστες υιοθετούν νέες πρακτικές και ενεργούν πλέον σε μικρότερη κλίμακα, έτσι ώστε να μην εντοπίζονται εύκολα, τονίζεται.

Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Διαδικτύου της Οξφόρδης που επικαλείται η έκθεση, κάτω του 4% των ειδήσεων που κυκλοφόρησαν στο twitter πριν από τις ευρωεκλογές ήταν ψευδείς, ενώ 34% των ειδήσεων προέρχονταν από ευρέως αναγνωρισμένους δημοσιογραφικούς οργανισμούς.