Γιατί η ευρωπαϊκή άμυνα είναι must

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου διαπιστώθηκε σε όλες τις χώρες της ΕΕ, η προσπάθεια δυσφήμισης του οικοδομήματος, που δημιουργούν εδώ και δεκαετίες τα κράτη και οι λαοί της Ευρώπης, μέσα από fake news, τα οποία παρήγαγαν εναλλάξ η Ακροδεξιά και η ευρωαπορριπτική Αριστερά. Κοινός τόπος και στις δύο περιπτώσεις ο λαϊκισμός και η απέχθεια στη δημοκρατική Ευρώπη, η οποία αποτελεί εμπόδιο στην αναβίωση των συστημάτων ολοκληρωτισμού, τα οποία νοσταλγούν. Αγαπημένο θέμα των fake news υπήρξε η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, η οποία παρουσιάστηκε ως τροχοπέδη για μια πιο κοινωνική Ευρώπη και ως «κόλπο» της Γερμανίας και της Γαλλίας για να ενισχύσουν τις πολεμικές τους βιομηχανίες. Η αλήθεια ωστόσο απέχει σημαντικά από τις φωνές για μια ανοχύρωτη Ευρώπη, με κράτη πελάτες αμυντικού υλικού από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα. Με απλά λόγια η άρνηση στην κοινή αμυντική πολιτική της ΕΕ αποτελεί πάσα για χρηματοδότηση των βιομηχανιών τρίτων κρατών. Εκτός αν κάποιοι θεωρούν ότι αν δεν ενισχυθεί η αμυντική ικανότητα της ΕΕ, τα κράτη μέλη της, θα σταματήσουν να αγοράζουν όπλα, και θα εξαφανιστούν διά μαγείας απειλές όπως αυτή της τρομοκρατίας, της τουρκικής και ρωσικής επιθετικότητας. Όλως παραδόξως, με την ίδια απέχθεια αντιμετωπίζεται η προσπάθεια αυτόνομου αμυντικού μηχανισμού, τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Ρωσία.

Η πραγματικότητα

Η απόφαση της ΕΕ να προχωρήσει στη δημιουργία κοινού αμυντικού μηχανισμού, στοχεύει στον τερματισμό εξάρτησης των χωρών μελών από τρίτες χώρες. Αυτό θα γίνει μέσα από την επίτευξη οικονομίας κλίμακας, την παράκαμψη των μεσαζόντων (μίζες), τη διαφάνεια, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανάπτυξη της έρευνας και της τεχνολογίας και τη σύζευξη των οπλικών συστημάτων. Το κέρδος και το όφελος, θα έχει θετικό αποτέλεσμα σε όλα τα κράτη μέλη, ακόμα και αυτά -όπως η Κύπρος- που έχουν μηδενικές δυνατότητες συμμετοχής στην παγκόσμια αμυντική βιομηχανία.



Βαβέλ οπλικών συστημάτων

Τα κράτη μέλη της ΕΕ ξοδεύουν σήμερα ασύλληπτα ποσά από τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς για ενίσχυση της άμυνάς τους, χωρίς να είναι αποτελεσματικά. Αρκεί μία σύγκριση με τις ΗΠΑ για να γίνει κατανοητό το τεράστιο πρόβλημα ασφάλειας της ΕΕ ως συνόλου. Παρά το ότι η ΕΕ (κράτη μέλη) ξοδεύει σχεδόν τα μισά χρήματα για σκοπούς άμυνας από τις ΗΠΑ, σε δυνατότητες δεν καλύπτει ούτε το 10% αυτών των Αμερικανών.

• Οι συνολικές αμυντικές δαπάνες των χωρών μελών της ΕΕ είναι 227 δισ. ευρώ (1,34% του ΑΕΠ) έναντι 545 των ΗΠΑ (3,3% του ΑΕΠ).


• Το ετήσιο κόστος για κάθε Ευρωπαίο στρατιώτη ανέρχεται στις 27.639 ευρώ έναντι 108.322 για κάθε Αμερικανό στρατιώτη.


• Οι ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποιούν στις ένοπλες δυνάμεις τους συνολικά 178 διαφορετικά οπλικά συστήματα και οι ΗΠΑ μόλις 30.


• Οι ΗΠΑ έχουν ένα κύριο άρμα μάχης και οι ευρωπαϊκές χώρες 17. Στο ναυτικό οι χώρες της ΕΕ έχουν 29 διαφορετικούς τύπους φρεγατών έναντι 4 των ΗΠΑ. Στην αεροπορία, οι χώρες της ΕΕ διαθέτουν 29 διαφορετικούς τύπους μαχητικών αεροσκαφών έναντι 6 των ΗΠΑ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πολλά και διαφορετικά οπλικά συστήματα που χρησιμοποιούν οι χώρες μέλη της ΕΕ, μηδενίζουν τη μεταξύ τους συνεργασία αφού δεν υπάρχει διαλειτουργικότητα. Μόνο το 3% των συστημάτων μπορούν να λειτουργήσουν από κοινού και αυτό σε μια θεωρητική περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης σημαίνει τρύπια ευρωπαϊκή άμυνα, η οποία θα ελέγχεται από τις χώρες (μη ευρωπαϊκές) που κατασκευάζουν τα οπλικά συστήματα.

 Ακριβή αμυντική πολυφωνία

Η πανσπερμία οπλικών συστημάτων στις χώρες μέλη της ΕΕ, έχει πολύ υψηλό κόστος καθώς έχει υπολογιστεί ότι η συνεργασία θα εξοικονομούσε ετησίως 25 έως 100 δις. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 80% των δαπανών στην άμυνα καταβάλλεται από τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών της ΕΕ σε εθνική βάση, καθώς το κάθε κράτος αγοράζει μόνο του συστήματα, τα οποία ενδεχομένως δεν θα χρειάζονταν αν υπήρχε κεντρικός ευρωπαϊκός σχεδιασμός. Σήμερα παρατηρούνται αλληλοεπικαλύψεις με υπερβολικό αριθμό κάποιων οπλικών συστημάτων και έλλειψη άλλων. Εκ των πραγμάτων το φαινόμενο αυτό σημαίνει έλλειψη αποτελεσματικότητας, έλλειψη ανταγωνισμού και σπατάλη λόγω οικονομιών κλίμακας σε επίπεδο βιομηχανικής παραγωγής. Θα ήταν τουλάχιστον αστείο να υποστηρίξει κάποιος ότι η ΕΕ (τα κράτη μέλη) θα μπορούσαν να μείνουν χωρίς αμυντική θωράκιση όταν το 2015 οι ΗΠΑ δαπάνησαν στην άμυνα διπλάσια κονδύλια από αυτών των ευρωπαϊκών χωρών και η Κίνα αύξησε τον αμυντικό της προϋπολογισμό κατά 150%, την περασμένη δεκαετία. Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πως ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν μπορεί να υποκαταστήσει την άμυνα των κρατών μελών, αλλά οι χώρες μέλη της ΕΕ μπορούν μέσα από τη συνεργασία να διασφαλίσουν ότι κρατάνε το κλειδί για την άμυνά τους με πολύ μικρότερο οικονομικό κόστος.

Δεν είναι μόνο «σιδερικά»

Η αμυντική συνεργασία των χωρών μελών της ΕΕ δεν έχει να κάνει μόνο με την ενίσχυση της ασφάλειάς τους, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη αλλά και με την οικονομία τους.

Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία παράγει κύκλο εργασιών περίπου 100 δισ. ευρώ τον χρόνο και απασχολεί άμεσα ή έμμεσα περίπου 1.400.000 εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης. Κάθε ευρώ που επενδύεται στον τομέα της άμυνας αποδίδει 1,6 ευρώ το οποίο αντικατοπτρίζεται σε εργοδότηση ειδικευμένου προσωπικού σε έρευνα και τεχνολογία αλλά και σε εξαγωγές.

Από το 2010 στα πρώτα βήματα δημιουργίας κοινής άμυνας δαπανώνται περίπου 200 εκατ. ευρώ στον τομέα της αμυντικής έρευνας και τεχνολογίας και το 2021 το ποσόν αυτό θα έχει τριπλασιαστεί ξεπερνώντας τα 600 εκατ. ευρώ. Τα 100 εκατ. ευρώ πήγαν τη διετία 2017-2019 για την έρευνα και 500 εκατ. ευρώ τη διετία 2019-2020, για την ανάπτυξη εξοπλισμού και τεχνολογίας. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το ερευνητικό πρόγραμμα Ocean2020, στο οποίο συμμετέχουν 42 εταιρείες από 15 χώρες της ΕΕ και υποστηρίζει αποστολές θαλάσσιας επιτήρησης στη θάλασσα και για τον σκοπό αυτό θα ενσωματώσει αεροσκάφη και μη επανδρωμένα υποβρύχια σε επιχειρήσεις στόλου. Η χρηματοδότηση ανήλθε στα 35 εκατ. ευρώ.

Υλοποίηση με προοπτική

Το πρώτο πρόγραμμα εργασίας του ευρωπαϊκού προγράμματος βιομηχανικής ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας (EDIDP) που συμφωνήθηκε με τα κράτη μέλη προβλέπει συγχρηματοδότηση ύψους 500 εκατ. ευρώ για την κοινή ανάπτυξη αμυντικών ικανοτήτων κατά την περίοδο 2019-2020. Δημοσιεύθηκαν ήδη 9 προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για το 2019, τις οποίες θα ακολουθήσουν 12 προσκλήσεις για το 2020. Οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα καλύψουν τομείς προτεραιότητας σε όλα τα πεδία - εναέριο, χερσαίο, θαλάσσιο, στον κυβερνοχώρο και στο Διάστημα:

• 80 εκατ. ευρώ διατίθενται για την ανάπτυξη ικανοτήτων ανίχνευσης απειλών χρήσης χημικών, βιολογικών, ακτινολογικών και πυρηνικών μέσων (ΧΒΡΠ) ή συστημάτων για την αντιμετώπιση drones,


• 182 εκατ. ευρώ θα καλύψουν τις συνιστώσες της επιχειρησιακής επίγνωσης και της άμυνας στον κυβερνοχώρο, της επιχειρησιακής επίγνωσης και των ικανοτήτων έγκαιρης προειδοποίησης στο Διάστημα, καθώς και τις ικανότητες θαλάσσιας επιτήρησης,


• 71 εκατ. ευρώ θα στηρίξουν την αναβάθμιση ή την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς χερσαίων ικανοτήτων πληγμάτων ακριβείας, ικανοτήτων χερσαίων πολεμικών επιχειρήσεων, ικανοτήτων εναέριων πολεμικών επιχειρήσεων και μελλοντικών ναυτικών συστημάτων,


• 27 εκατ. ευρώ θα στηρίξουν λύσεις στους επιμέρους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, της εικονικής πραγματικότητας και των τεχνολογιών στον κυβερνοχώρο,


• 100 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της ανάπτυξης του Eurodrone, ενός καίριας σημασίας έργου για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, και 37 εκατ. ευρώ για τη στήριξη των διαλειτουργικών και ασφαλών στρατιωτικών επικοινωνιών ESSOR.


• 25 εκατ. ευρώ για έρευνα στους τομείς της κυριαρχίας στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα και των μελλοντικών ανατρεπτικών τεχνολογιών άμυνας - δύο τομείς που προσδιορίστηκαν ως απαραίτητοι για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της τεχνολογικής υπεροχής και της αμυντικής αυτονομίας της Ευρώπης.

Η Κύπρος στην PESCO

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι εκ των ιδρυτικών μελών της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας - PESCO ( Permanent Structured Cooperation), της οποίας βασικός στόχος είναι η ενίσχυση της ικανότητας της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας. Θα παρέχει στα κράτη μέλη που συμμετέχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν από κοινού ικανότητες άμυνας, να επενδύσουν σε κοινά σχέδια ή να ενισχύσουν την επιχειρησιακή ετοιμότητα και συμβολή των ενόπλων δυνάμεών τους.

Η συμμετοχή είναι εθελοντική αλλά αν ένα κράτος μέλος αποφασίσει να συμμετέχει τότε έχει υποχρεωτικές δεσμεύσεις, που αν δεν τις τηρήσει, μπορεί να ανασταλεί η συμμετοχή του από αυτή. Η Κύπρος συμμετέχει με άλλες χώρες σε μια σειρά από προγράμματα της PESCO:

• Ευρωπαϊκό πυραυλικό σύστημα μάχης πέραν του ορίζοντα (EU Beyond the Line of Sight (BLOS) land Battlefield Missile System). Πρόκειται για πρόγραμμα ανάπτυξης σύγχρονων πυραυλικών συστημάτων μέσου βεληνεκούς.


• Ευρωπαϊκή Διακλαδική Σχολή Πληροφοριών (Joint EU Intelligence School). Μέσα από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αυτό στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό των χωρών μελών της ΕΕ θα εκπαιδευτεί στους κλάδους των πληροφοριών σε συνεργασία με ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών και των Κέντρων Αριστείας του ΝΑΤΟ.


• Ενιαίος -Μεταφερόμενος Σταθμός Διοίκησης και Ελέγχου (One Deployable SOF Tactical C2 Command Post (CP)- for Small Joint Operations(SOCC)) με σκοπό την ανάπτυξη και λειτουργία μεταφερόμενου σταθμού Διοίκησης και Ελέγχου Διακλαδικών-Ειδικών Επιχειρήσεων μικρής κλίμακας.


• Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διοικητικής Μέριμνας και Υποστήριξης Επιχειρήσεων ΕΕ (Network of logistic Hubs in Europe and support to Operations).


• Ευρωπαϊκή Δύναμη Αντιμετώπισης Κρίσεων (EUFOR Crisis Response Operation Core - EUFOR CROC).


• Αναβάθμιση Θαλάσσιας επιτήρησης (Upgrade of the Maritime Surveillance).


• Πλατφόρμα Ανταλλαγής Πληροφοριών Απειλών και Ανταπόκρισης σε Επιθέσεις Κυβερνοάμυνας (Cyber Threats and Incident Response Information Sharing Platform).


• Στρατιωτική Κινητικότητα (Military Mobility).