Θανατική ποινή: Τι συμβαίνει στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιτίθεται σθεναρά στη θανατική ποινή και στις 27 Φεβρουαρίου φιλοξενεί την έναρξη του 7ου Παγκόσμιου Συνεδρίου κατά της Θανατικής Ποινής.

Θανατική ποινή: στοιχεία και αριθμοί

Το 2017, 142 χώρες είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή, νομικά ή πρακτικά, ενώ 56 εξακολουθούσαν να την επιτρέπουν. 993 είναι οι καταγεγραμμένες εκτελέσεις σε 23 χώρες. Η Κίνα εξαιρείται, καθώς τα στοιχεία θεωρούνται ‘κρατικό μυστικό’, πιστεύεται όμως ότι πραγματοποιούνται χιλιάδες εκτελέσεις.



Το 84% σχεδόν όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (2017), έχει πραγματοποιηθεί στο Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και το Πακιστάν. (Πηγή: Διεθνής Αμνηστία)

Στην Ασία, τον Αραβικό Κόσμο και τις ΗΠΑ, υπάρχει έντονη αντίδραση για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Ωστόσο, τα 4/5 των Αφρικανικών χωρών έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή.

Τι κάνει η ΕΕ για την κατάργηση της θανατικής ποινής

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός και εκτός της Ένωσης. Για αυτό και όλα τα κράτη μέλη της έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Επίσης έχει λάβει σειρά μέτρων για την κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς:

-Απαγορεύει το εμπόριο αγαθών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια ή εκτελέσεις

-Ενθαρρύνει την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της πολιτικής που ασκεί στο εμπόριο

-Υποστηρίζει οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες που ισχύει η θανατική ποινή

-Ως μόνιμος παρατηρητής στον ΟΗΕ, υποστηρίζει οποιεσδήποτε ενέργειες για τον τερματισμό της θανατικής ποινής

Επίσης, το Ευρωπαϊκός Κοινοβούλιο υιοθετεί ψηφίσματα και φιλοξενεί συζητήσεις που καταδικάζουν τις δραστηριότητες των χωρών που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν αυτή την πρακτική.

Η Λευκορωσία, είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη στην οποία εξακολουθεί να ισχύει η θανατική ποινή. Στη Ρωσία υπάρχει μορατόριουμ.

Το 7ο Παγκόσμιο Συνέδριο κατά της Θανατικής Ποινής, πραγματοποιείται 27 Φεβρουαρίου με 1 Μαρτίου και είναι το κορυφαίο γεγονός για το θέμα στον κόσμο και διοργανώνεται από το ECPM (Μαζί κατά της θανατικής ποινής), συγκεντρώνοντας περισσότερους από 1000 ενδιαφερόμενους από περισσότερες από 140 χώρες.





Η θέση της ΕΕ σχετικά με την θανατική ποινή:

Άξιο αναφοράς είναι πως όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καταργήσει και είναι ενάντια στη θανατική ποινή. Οι χώρες της ΕΕ δεσμεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων  αναφορικά με την προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές τους. Συγκεκριμένα στο άρθρο 2 υπογραμμίζεται το αναφαίρετο νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην ζωή.

Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ αναγάγει την κατάργηση της θανατικής ποινής στον κόσμο ως ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2015-2019) περιλαμβάνει τον στόχο (αριθ. 15) σχετικά με την καταπολέμηση των βασανιστηρίων, της κακομεταχείρισης και της θανατικής ποινής.

Το Συμβούλιο ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη θανατική ποινή το 1998. Αυτές ήταν οι πρώτες κατευθυντήριες γραμμές για τα ανθρώπινα δικαιώματα που υιοθετήθηκαν ποτέ από το Συμβούλιο. Στη συνέχεια επικαιροποιήθηκαν το 2001, το 2008 και το 2013. Το πρώτο σημείο των κατευθυντήριων γραμμών αναφέρει ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αντίθετη στη θανατική ποινή κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις». Οι κατευθυντήριες γραμμές περιγράφουν έναν κατάλογο ενεργειών που πρέπει να αναλάβει η ΕΕ, όπως την συζήτηση του θέματος στο πλαίσιο του διαλόγου και των διαβουλεύσεων που έχει η Ένωση με τρίτες χώρες, ενθάρρυνση των κρατών να επικυρώσουν τα σχετικά διεθνή κείμενα, παροχή βοήθειας  σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που προωθούν την κατάργησή της,   παροχή  στήριξης στον νομικό τομέα για να ενισχυθεί το δικαίωμα σε δίκαιη και αμερόληπτη δίκη. Σύμφωνα με αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει μορατόριουμ ως ένα βήμα για την κατάργησή της σε χώρες που εξακολουθούν να διατηρούν τη θανατική ποινή και αν αυτό δεν είναι να ζητηθεί ο αυστηρός περιορισμός της και η εναρμόνιση με το διεθνές δίκαιο.

 Η Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο θέμα της θανατικής ποινής:

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαφωνεί κάθετα με τη θανατική ποινή, θέση που εξέφρασε επανειλημμένα σε πολλά ψηφίσματα του.

Στο ψήφισμά του το 2015 σε σχέση με τη θανατική ποινή, το Κοινοβούλιο εξέφρασε την έντονη αντίθεσή του σε αυτό το είδος τιμωρίας και καταδίκασε τη χρήση της  για την καταστολή της αντιπολίτευσης, ή για λόγους θρησκευτικών πεποιθήσεων, ομοφυλοφιλίας ή μοιχείας, ή για άλλα ζητήματα τα οποία είτε θα θεωρούνταν ασήμαντα είτε δεν θα έπρεπε να θεωρούνται καν εγκλήματα· Το ΕΚ παράλληλα εκφράζει την μεγάλη του ανησυχία για την επιβολή της θανατικής ποινής σε ανηλίκους και σε άτομα με ψυχική ή νοητική αναπηρία και ζητεί τον άμεσο και οριστικό τερματισμό των πρακτικών αυτών, οι οποίες παραβιάζουν τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιπλέον καλεί την Επιτροπή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή, όσον αφορά τη βοήθεια και την πολιτική στήριξη, σε χώρες που σημειώνουν πρόοδο σε σχέση με την κατάργηση της θανατικής ποινής. Πάραυτα ενθαρρύνει τις διμερείς και πολυμερείς πρωτοβουλίες μεταξύ των κρατών μελών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Εθνών, τρίτων χωρών και άλλων περιφερειακών οργανισμών σχετικά με θέματα που αφορούν τη θανατική ποινή.

Στο ψήφισμά του ΕΚ τον Δεκέμβριο του 2018 σχετικά με την ετήσια έκθεση της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στον κόσμο το 2017, σημειώνεται πως θεωρεί βαθιά λυπηρό το γεγονός ότι τα βασανιστήρια ή η ταπεινωτική μεταχείριση και η θανατική ποινή εξακολουθούν να εφαρμόζονται σε πολλές χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, και καλεί την ΕΕ να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες για εξάλειψη των πρακτικών αυτών. Επικροτεί, εν προκειμένω, τις επικαιροποιήσεις στη νομοθεσία της ΕΕ για το εμπόριο ορισμένων αντικειμένων δυνάμενων να χρησιμοποιηθούν για τη θανατική ποινή, για βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη μεταχείριση ή τιμωρία και σημειώνει ότι το 2017, ο αριθμός των εκτελέσεων που έλαβαν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο μειώθηκε κατά 4 % συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.  Καλεί δε τις χώρες που δεν το έχουν ήδη πράξει να θεσπίσουν άμεσο μορατόριουμ σχετικά με τη θανατική ποινή, ως ένα βήμα προς την κατάργησή της.

Τέλος άξιο αναφοράς είναι πως το ΕΚ έδωσε έμφαση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις επιβολής της θανατικής ποινής μέσω των συζητήσεων και των ψηφισμάτων του, όπως είναι για παράδειγμα οι εκτελέσεις 8 κρατούμενων στην Ινδονησία (2015) και οι  εκτελέσεις στο Κουβέιτ και το Μπαχρέιν (2017).