Νίκη για δημιουργούς και δημοσιογράφους

Χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης θα παραμείνει το διαδίκτυο, ωστόσο πλέον παύει να είναι ένα αχανές πεδίο στο οποίο ο καθένας μπορεί να κλέβει ή να δανείζεται κείμενα, φωτογραφίες και άλλα έργα καλλιτεχνών και δημοσιογράφων χωρίς να πληρώνει ούτε ένα ευρώ. Μετά από δυόμισι περίπου χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων, το ίντερνετ μπαίνει σε μια νέα εποχή, αφού Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο, εκπρόσωποι χωρών και μεγάλων κολοσσών συμφώνησαν αρχικά στον εκσυγχρονισμό των νόμων που αφορούν τους δημιουργούς στον σχεδόν αχαρτογράφητο και ολοένα και πιο περίπλοκο τόπο του διαδικτύου. Πρόκειται για μια ιστορική συμφωνία, καθώς θα αναγνωρίζονται και διαδικτυακά τα πνευματικά δικαιώματα. Φυσικά, στόχος ήταν να διασφαλιστεί και η ελευθερία έκφρασης, γι’ αυτό και αποσπάσματα από ειδησεογραφικά άρθρα θα μπορούν να διαμοιράζονται ελεύθερα, ενώ το ίδιο θα ισχύσει για τα αρχεία GIF και τα λεγόμενα memes. Το συμφωνημένο κείμενο πρέπει να επικυρωθεί επισήμως από το Ευρωκοινοβούλιο και την ΕΕ. Η υιοθέτηση στο Συμβούλιο των Υπουργών αναμένεται την επόμενη εβδομάδα, ενώ η τελική ψηφοφορία στην ολομέλεια του ΕΚ αναμένεται να λάβει χώρα κατά την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, το αργότερο ώς τα μέσα Απριλίου. Μόλις υιοθετηθεί από τους δύο θεσμούς, τα κράτη μέλη θα έχουν διορία 24 μηνών για να ενσωματώσουν τους νέους κανόνες στην εθνική νομοθεσία.

Χαμένοι οι γίγαντες

Μπορεί οι συμφωνίες να πάρουν χρόνο μέχρι να εφαρμοστούν, αλλά η εξασφάλιση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ένα γεγονός χωρίς επιστροφή. Οι μεγάλοι χαμένοι είναι το YouTube, το facebook και το GoogleNews που θα κληθούν να αποζημιώσουν τους δημιουργούς για τη χρήση της πνευματικής τους εργασίας στις πλατφόρμες τους. Η συμφωνία αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυνατότητας των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων να διαπραγματευτούν καλύτερες συμβάσεις για τη χρήση των έργων τους που εμφανίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες, ενώ πλέον οι τεχνολογικοί γίγαντες θα μοιράζονται τα έσοδά τους με τους καλλιτέχνες και τους δημοσιογράφους. Ωφελημένοι από τη νέα αυτή ιστορική συμφωνία είναι οι ευρωπαίοι καταναλωτές - χρήστες του διαδικτύου, αφού πλέον την ευθύνη για το περιεχόμενο που αναρτούν δεν θα τη φέρουν οι ίδιοι αλλά οι πλατφόρμες στις οποίες γίνεται η ανάρτηση και οι οποίες θα αποδίδουν πλέον ένα μέρος από τα τεράστια έσοδά τους στους δημιουργούς και όσους παράγουν πολιτιστικό περιεχόμενο, γι’ αυτό και οι τελευταίες αντιδρούν έντονα, άμεσα και έμμεσα, στην ψήφιση των άρθρων 11 και 13 της Οδηγίας. Μάλιστα, είχαν δημιουργηθεί και τα γνωστά λόμπι των Βρυξελλών που έκαναν τα πάντα ώστε να επηρεάσουν τις αποφάσεις που αφορούν τις αποζημιώσεις των δημιουργών, επικαλούμενοι ακόμα και την ελευθερία της έκφρασης, ωστόσο δεν κατάφεραν να αποφύγουν την κατ’ αρχήν πολιτική συμφωνία για το θέμα.

Πληρώνοντας ειδήσεις

Μετά την επέλαση του διαδικτύου, εκδοτικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα, ενώ είδαμε ιστορικές εφημερίδες και περιοδικά να οδηγούνται σε κλείσιμο λόγω της δωρεάν αναπαραγωγής του περιεχομένου από το διαδίκτυο. Και αυτό φαίνεται πως είναι κάτι που τελειώνει. Οι εκδότες θα απολαύσουν ένα νέο δικαίωμα, το οποίο έχει ως στόχο να διευκολύνει τον τρόπο με τον οποίο διαπραγματεύονται όταν το περιεχόμενό τους επαναχρησιμοποιείται σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Η νέα Οδηγία θα δώσει στους δημοσιογράφους το δικαίωμα να λαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο από τα έσοδα που προκύπτουν από τις ηλεκτρονικές χρήσεις των δημοσιεύσεων Τύπου. Σε ό,τι αφορά την αναπαραγωγή, συμφωνήθηκε πως στις διαδικτυακές πλατφόρμες θα υπάρχει μια «σύντομη» αναφορά προκειμένου να μπορέσει να εμφανίζεται σε ροή ειδήσεων του GoogleNews ή να μοιράζεται στο facebook. Από τη συμφωνία εξαιρούνται οι πληροφορίες και τα κείμενα που θα αναρτώνται σε ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες ή πλατφόρμες open source - ανοιχτού λογισμικού (δηλαδή σε πλατφόρμες που αφορούν δημόσια χρήση και δημόσιο όφελος) όπως το GitHub και η Wikipedia.

Σκληρή διαπραγμάτευση

Παρόλο που οι δημιουργοί ωφελούνται από αυτήν τη ρύθμιση και θα μπορούν μελλοντικά να εγείρουν δικαιώματα αποζημίωσης από τους διανομείς που εκμεταλλεύονται τα δικαιώματά τους αν αυτά είναι δυσανάλογα χαμηλά από τα κέρδη του διανομέα, όλοι περιμένουν την αντίδραση των διανομέων οι οποίοι δεν έχουν κανένα όφελος να υποστηρίξουν δίκαιες συμφωνίες, καθώς δεν φέρουν την ευθύνη για το περιεχόμενο αναρτήσεων των χρηστών, ενώ υποχρεώνονται να αφαιρούν περιεχόμενο όταν καταπατούν τα πνευματικά δικαιώματα του κατόχου του (για παράδειγμα αν κάποιος ανεβάσει στο YouTube σε δικό του λογαριασμό σε πνευματικό έργο άλλου δημιουργού). Σύμφωνα με τη νέα συμφωνία, ενώ ενισχύεται η δυνατότητα των δημιουργών σχετικά με την ψηφιακή εκμετάλλευση του περιεχομένου που παράγουν και του υλικού τους, πρακτικά οι δημιουργοί θα πρέπει με έναν περίπλοκο τρόπο να διεκδικήσουν τη δίκαιη αμοιβή τους. Αυτό το δικαίωμα όμως δεν θα επηρεάσει τους πολίτες και τους μεμονωμένους χρήστες που θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν και να μοιράζονται τις υπερσυνδέσεις ειδήσεων, όπως κάνουν σήμερα. Επιπλέον, οι χρήστες θα επωφεληθούν από τους νέους κανόνες αδειοδότησης που θα τους επιτρέψουν να μεταφορτώσουν νόμιμα περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα σε πλατφόρμες, όπως το YouTube ή το Instagram. Αξίζει δε να σημειωθεί πως τα συμφέροντα των χρηστών διατηρούνται μέσω αποτελεσματικών μηχανισμών για την άμεση αμφισβήτηση οποιασδήποτε αδικαιολόγητης κατάργησης του περιεχομένου τους από τις πλατφόρμες, αναφέρει η Κομισιόν.

Ευρύτερη πρόσβαση στη γνώση και κατάργηση συνόρων

Στη νέα Οδηγία, η Κομισιόν αναφέρει πως πλέον θα εξασφαλιστεί ευρύτερη πρόσβαση στη γνώση με την απλούστευση των κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας στους τομείς της εξόρυξης κειμένου και δεδομένων για ερευνητικούς και άλλους σκοπούς, την εκπαίδευση και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Για παράδειγμα, οι ερευνητικοί οργανισμοί, τα πανεπιστήμια και άλλοι χρήστες θα μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο τον αυξανόμενο αριθμό δημοσιεύσεων και δεδομένων που είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο για έρευνα ή άλλους σκοπούς, δεδομένου ότι θα επωφεληθούν από μια εξαίρεση όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για την αναπαραγωγή των κειμένων τους. Ακόμη, οι φοιτητές και οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να χρησιμοποιούν υλικό που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα σε διαδικτυακά μαθήματα, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών, για λόγους απεικόνισης σχετικά με τη διδασκαλία. Σε μια άλλη παράγραφο της νέας Οδηγίας πάντως καταργούνται πλέον και τα σύνορα όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα, καθώς οι χρήστες θα έχουν επίσης πρόσβαση σε έργα, ταινίες ή αρχεία μουσικής που δεν είναι πλέον διαθέσιμα στο εμπόριο στην Ευρώπη σήμερα, καθώς και ευρύτερη ποικιλία ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρμες βίντεο κατά παραγγελία (VoD). Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ο Ευρωπαίος πολίτης μπορεί να παρακολουθεί από οποιοδήποτε σημείο τα προγράμματα που επιθυμεί. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως η νομοθεσία έχει πάντα ανοικτό το παράθυρο για τα κράτη μέλη, ώστε να μπαίνουν περιορισμοί, άρα είναι μια νομοθεσία που θα πρέπει να περιμένουμε να τη δούμε στην πράξη, στον τρόπο που θα εφαρμόζεται.

 Βασικά μέρη συμφωνίας

-Κίνητρα για την πληρωμή των καλλιτεχνών και των δημοσιογράφων από τις ψηφιακές πλατφόρμες για τη χρήση της δουλειάς τους.

-Διασφαλίστηκε η ελευθερία για τα GIFs και τα memes.

-Οι δημοσιογράφοι μπορούν να εισπράττουν μέρος της πληρωμής για τα δικαιώματα που θα καταβάλλονται στους εκδότες.

-Καταργούνται τα σύνορα στις πλατφόρμες video on demand.