Τι κάνει η Ευρώπη για μένα - Ημέρα ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο

Με την ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες, η χρήση του διαδικτύου από την πλειοψηφία του πληθυσμού είναι πλέον γεγονός. Επειδή όμως η χρήση του διαδικτύου εγκυμονεί κινδύνους καλό θα ήταν να λαμβάνονται κάποια προληπτικά μέτρα με σκοπό την πληροφόρηση και κατ' επέκταση προστασία του καταναλωτή από το έγκλημα στην ηλεκτρονική του μορφή, γνωστό ως κυβερνοέγκλημα.

Η κλίμακα και η πολυπλοκότητα των κυβερνοεπιθέσεων έχουν, όντως, φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, το κυβερνοέγκλημα αντιπροσωπεύει το ήμισυ του συνόλου των εγκλημάτων που διαπράττονται. Το κυβερνοέγκλημα λαμβάνει διάφορες μορφές. Οι εγκληματίες μπορούν να αποκτήσουν τον έλεγχο των συσκευών σας με τη χρήση κακόβουλου λογισμικού. Μπορούν να κλέψουν ή να θέσουν σε κίνδυνο τα δεδομένα και την ταυτότητά σας, ιδιαίτερα για να διαπράξουν διαδικτυακή απάτη. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν το σκοτεινό διαδίκτυο για να πουλήσουν παράνομα εμπορεύματα και υπηρεσίες ηλεκτρονικής πειρατείας. Επιπλέον, ορισμένες μορφές κυβερνοεγκλήματος, όπως για παράδειγμα η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών, επιφέρουν σοβαρότατες συνέπειες επί των θυμάτων τους.

Προκειμένου να αποτρέψει και να καταπολεμήσει το κυβερνοέγκλημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει μια ολοκληρωμένη πολιτική για την κυβερνοασφάλεια, της οποίας η φιλόδοξη μεταρρύθμιση ξεκίνησε το 2017. Τον Μάιο του 2018 τέθηκε σε ισχύ νέα νομοθεσία για την κυβερνοασφάλεια που είναι σχεδιασμένη για να ενισχύσει την κυβερνοανθεκτικότητα της Ευρώπης. Ισχύουν επίσης συγκεκριμένες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ με τις οποίες ποινικοποιούνται η κακοποίηση παιδιών στο διαδίκτυο, οι επιθέσεις κατά συστημάτων πληροφοριών και η απάτη που αφορά τα μέσα πληρωμής πλην των μετρητών. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο (EC3) βοηθά τις χώρες της ΕΕ να διερευνούν τα διαδικτυακά εγκλήματα και να εξαρθρώνουν εγκληματικά κυκλώματα. Παράλληλα, η ΕΕ συμβάλλει στην καταπολέμηση του κυβερνοεγκλήματος με τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων δράσεων σε ολόκληρη την ΕΕ (κατάρτιση, επιχειρησιακή συνεργασία, απόκτηση εξοπλισμού και δημιουργία συστημάτων ΤΠ) μέσω του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας.

Ιδιαίτερα προσεκτικοί θα πρέπει να είμαστε και με την χρήση του διαδικτύου από τα μικρά παιδιά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και το κάνουν σε τακτική βάση, έχοντας πρόσβαση από ολοένα και περισσότερα μέρη και συσκευές, όχι πάντοτε υπό την επίβλεψη ενηλίκου. Το διαδίκτυο μπορεί να τους προσφέρει πολλές ευκαιρίες να μάθουν και διασκεδάσουν, αλλά μπορεί επίσης να αποτελέσει πηγή απειλών, ιδίως επειδή τα παιδιά συχνά έχουν μικρή ή μηδενική αντίληψη των κινδύνων στο διαδίκτυο, για παράδειγμα από την έκθεση σε επιβλαβές περιεχόμενο (π.χ. προώθηση της αυτοκτονίας, της βουλιμίας ή της ανορεξίας) ή από την επαφή με κυβερνονταήδες, εξτρεμιστές, απατεώνες ή παιδόφιλους.

Από το 1999, η ΕΕ έχει διαθέσει πάνω από 170 εκατ. ευρώ σε προγράμματα για να καταστεί το διαδίκτυο ασφαλέστερο για τα παιδιά. Ένα βασικό αποτέλεσμα είναι το Ευρωπαϊκό δίκτυο κέντρων για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, με παρουσία σε όλες τις χώρες, όπου ενήλικες και παιδιά μπορούν να καταγγέλλουν παράνομο διαδικτυακό περιεχόμενο ανώνυμα μέσω τηλεφωνικής γραμμής, να λαμβάνουν στήριξη και να ευαισθητοποιούνται σχετικά με την ασφάλεια. Το Κέντρο για κυβερνοεγκλήματα της Europol, που επίσης χρηματοδοτείται από την ΕΕ, συγκεντρώνει βασικούς φορείς και εμπειρογνώμονες για την καταπολέμηση εγκλημάτων όπως η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών. Οι προσπάθειες αυτές είναι ακόμα περισσότερο αναγκαίες, αφού το διαδίκτυο έχει επιφέρει αύξηση των περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών καθώς και διάφορων μορφών εξαναγκασμού.

Η ΕΕ στηρίζει επίσης δράσεις με τις οποίες παιδιά και εκπαιδευτές ενδυναμώνονται ώστε να καταστούν κριτικοί χρήστες της τεχνολογίας και να αναπτύξουν προορατική συμπεριφορά αυτοπροστασίας. Για παράδειγμα, υποστηρίζει την ετήσια ημέρα για την ασφάλεια του Διαδικτύου και το Φόρουμ για ένα Ασφαλέστερο Διαδίκτυο. Η ΕΕ έχει επίσης δημιουργήσει ισχυρότερο νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση των ιστοτόπων με παιδική πορνογραφία και για την προστασία προσωπικών δεδομένων των παιδιών, που είναι δύο βασικά βήματα για την αύξηση της ασφάλειας και την πρόληψη καταχρήσεων.

Ένας ακόμη κίνδυνος που ελλοχεύει από τη χρήση του διαδικτύου είναι η χρήση ρητορικής μίσους. Οι απειλές, η κακοποίηση και ο εκφοβισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να διαδοθούν ευρύτατα μέσα σε δευτερόλεπτα και να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή των θυμάτων. Τα θύματα της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο δεν μπορούν να αφαιρέσουν τις αναρτήσεις τόσο εύκολα όσο αυτές διαδίδονται. Η βοήθεια από τις διαδικτυακές πλατφόρμες τούς είναι απαραίτητη. Πάνω από τους μισούς πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) παρακολουθούν συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με μια έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 2016, το 75 % των ατόμων που παρακολουθούσαν ή συμμετείχαν σε διαδικτυακές συζητήσεις είχε διαπιστώσει ή είχε βιώσει περιπτώσεις κακοποίησης, απειλών ή ρητορικής μίσους. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς δήλωσαν ότι αυτό τους αποθάρρυνε από τη συμμετοχή σε συζητήσεις στο διαδίκτυο.

Η ρητορική μίσους, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου, αποτελεί ποινικό αδίκημα σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ. Για την αντιμετώπιση αυτού του ολοένα μεγαλύτερου προβλήματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε διάλογο με διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες και χρηματοδοτεί προγράμματα για την καταπολέμηση της ρητορικής του μίσους στο διαδίκτυο. Τον Μάιο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τέσσερις μεγάλες πλατφόρμες (Facebook, Microsoft, Twitter και YouTube) ανακοίνωσαν έναν κώδικα δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο. Έκτοτε προσχώρησαν περισσότερες εταιρείες, οι οποίες ανταποκρίνονται ολοένα περισσότερο στους στόχους του κώδικα δεοντολογίας, αφαιρώντας για παράδειγμα εντός 24 ωρών τις αναρτήσεις που παρουσιάζουν παράνομη ρητορική μίσους. Στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε μια σειρά από λειτουργικές παρεμβάσεις με σκοπό να ενταθούν αυτές οι προσπάθειες, προτού αποφασίσει αν θα προτείνει νομοθετικά μέτρα. Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιος για την ψηφιακή ενιαία αγορά, Άντρους Άνσιπ, δήλωσε: «Οι διαδικτυακές πλατφόρμες μετατρέπονται στην κύρια πηγή πληροφόρησης για τους πολίτες, συνεπώς έχουν την ευθύνη να παρέχουν ασφαλές περιβάλλον στους χρήστες τους».