Άμυνα της ΕΕ: τι κάνει το ΕΚ για την τόνωση της συνεργασίας

Το 68% των Ευρωπαίων επιθυμεί η ΕΕ να παρεμβαίνει περισσότερο σε ζητήμαρα ασφάλειας και άμυνας σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου. Το ΕΚ υπήρξε συνεπής και ξεκάθαρος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας και της ενσωμάτωσης των αμυντικών πολιτικών στην ΕΕ εδώ και χρόνια.

Σήμερα τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την χάραξη της αμυντικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας τους. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει εδώ και χρόνια ότι θα πρέπει να επιδείξουν πολιτική δέσμευση, να αυξήσουν τις επενδύσεις, να μοιραστούν πληροφορίες, να συγκεντρώσουν πόρους και να δημιουργήσουν συνέργειες σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να προστατεύσουν καλύτερα τους Ευρωπαίους. Οι προσπάθειες αυτές θα επιτρέψουν τη δημιουργία συνεργιών, την αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων και την αύξηση της αποτελεσματικότητας προς όφελος και των 28, χωρίς μάλιστα να οδηγούν προς τη δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού.

Πριν την παρουσίαση έκθεσης προβληματισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον της αμυντικής Ένωσης στις 7 Ιουνίου, δείτε ποια είναι η θέση του ΕΚ και ποια βήματα ζητά να γίνουν.

Οικονομίες κλίμακας

Η ΕΕ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αμυντικός φορέας στον κόσμο. Το 2016 οι ΗΠΑ ξόδεψαν 546 δισεκατομμύρια ευρώ, η ΕΕ 206 δισεκατομμύρια ευρώ και η Κίνα 131 δισεκατομμύρια στην άμυνα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε από τις χώρες της ΕΕ να αυξήσουν τις εθνικές αμυντικές τους δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ τους αλλά ταυτόχρονα είναι σαφές ότι αυτές οι επενδύσεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές. Η ΕΕ χάνει περίπου 26,4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως λόγω της αλληλοεπικάλυψης των αμυντικών δαπανών, της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας και των εμποδίων στις προμήθειες στον τομέα της άμυνας. Το ΕΚ καλεί τα κράτη μέλη να αγοράζουν από κοινού τους αμυντικούς πόρους και έτσι να επωφελούνται από οικονομίες κλίμακος. Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε το 2016 για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση, οι ευρωβουλευτές εντοπίζουν τρόπους με τους οποίους τα κράτη μέλη μπορούν να ενώσουν τις ικανότητές τους και να δημιουργήσουν ενιαία έδρα για τον προγραμματισμό και τη διαχείριση κρίσεων. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ να αντιδράει ταχύτερα και πιο δυναμικά στις απειλές για την ασφάλεια.

Οι επενδύσεις της ΕΕ στην έρευνα του τομέα της άμυνας

Οι αμυντικοί προϋπολογισμοί μειώθηκαν απότομα με την οικονομική κρίση, συνεπώς και οι επενδύσεις για σχετική έρευνα και ανάπτυξη. Το ΕΚ θεωρεί τα συνεργατικά ερευνητικά έργα ως τη λύση. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν μπορεί να αντικαταστήσει τα κράτη μέλη με την άμυνα, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη των χωρών της ΕΕ που συνεργάζονται. Για να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή και η αποτελεσματικότητα των αμυντικών δαπανών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για την Άμυνα και το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο τον Νοέμβριο του 2016. Το ΕΚ δέχτηκε τις πρωτοβουλίες αυτές ως τρόπο υποστήριξης για τη χρηματοδότηση των δυνατοτήτων που έχουν συμφωνηθεί από κοινού από τα κράτη μέλη και με αναγνωρισμένη αξία για την ΕΕ.

Η συνεργασία πρέπει να είναι ο κανόνας

Το ΕΚ αξιολογεί τις τρέχουσες νομικές δυνατότητες που προσφέρει η Συνθήκη της Λισαβόνας. Η ολομέλεια κατέληξε σε ψήφισμα για την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας τον Μάρτιο, με τα εργαλεία να έχουν τεθεί σε εφαρμογή, αλλά αυτό που απαιτείται για την αύξηση της αμυντικής συνεργασίας στην ΕΕ είναι η πολιτική βούληση. Το ΕΚ θα ήθελε να ενισχύσει το καθεστώς και τη χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EDA), να κάνει πλήρη χρήση της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (PeSCo) και να συμπεριλάβει την ομάδα μάχης της ΕΕ στο πλαίσιο της PeSCo.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά συστήματα όπλων στην ΕΕ και η διαλειτουργικότητα των δυνατοτήτων των κρατών μελών είναι ένα άλλο αδύναμο σημείο που πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά την άποψη του ΕΚ. Επίσης προτάθηκε οι υπουργοί Άμυνας να συναντηθούν σε ξεχωριστό σχηματισμό του Συμβουλίου για να συγχρονίσουν καλύτερα τον προγραμματισμό τους και να εφαρμόσουν μια συντονισμένη ετήσια επισκόπηση για την άμυνα (CARD).

Το διεθνές πλαίσιο και η αμοιβαία άμυνα

Οι γεωπολιτικές αλλαγές στις γειτονικές χώρες της ΕΕ, σε συνδυασμό με την τρομοκρατία, τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και την ενεργειακή ανασφάλεια, καθιστούν σαφές ότι κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει μόνο του. Τόσο η Συνθήκη για την ΕΕ (άρθρο 42.7) όσο και το ΝΑΤΟ (άρθρο 5) προβλέπουν μια ρήτρα αμοιβαίας άμυνας. Παρότι υποστηρίζουν την «στρατηγική αυτονομία» σε επίπεδο ΕΕ, κατά την άποψη του ΕΚ, μια ευρωπαϊκή αμυντική ένωση θα ενίσχυε την εταιρική σχέση της ΕΕ με το ΝΑΤΟ.

Το ΕΚ υπογράμμισε την ανάγκη για περαιτέρω προβληματισμό σχετικά με τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Βρετανίας, ιδίως στον τομέα των στρατιωτικών δυνατοτήτων. Ταυτόχρονα, το ψήφισμα που καθορίζει τις κόκκινες γραμμές για τις διαπραγματεύσεις της ΕΕ με την Βρετανία, που υιοθετήθηκε στις 6 Απριλίου, προειδοποιεί για πιθανές συρρικνώσεις στην ασφάλεια και την μελλοντική οικονομική τους σχέση.

Ποιο το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να δημοσιεύσει μέχρι τα τέλη Ιουνίου πέντε εκθέσεις, που θα αποτελέσουν αφετηρία της συζήτησης για το μέλλον της Ένωσης και το δρόμο προς την ολοκλήρωσή της. Κάθε έκθεση είναι αφιερωμένη σε ένα ξεχωριστό θέμα: η κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, η παγκοσμιοποίηση, η οικονομική και νομισματική ένωση, άμυνα και οικονομία. Οι εκθέσεις θα περιέχουν σενάρια και ιδέες για το πως θα μπορούσε να είναι η ΕΕ το 2025, όχι όμως συγκεκριμένες προτάσεις. Η πρωτοβουλία αναμένεται να ολοκληρωθεί στα μέσα Σεπτεμβρίου, με την ομιλία τους προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ για την κατάσταση της Ένωσης.