Αυτά θα είναι στο τραπέζι το Κραν Μοντάνα

Η διάσκεψη για την Κύπρο, που θα αρχίσει την ερχόμενη Τετάρτη 28 Ιουνίου στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, κρέμεται από μια κλωστή. Από το κατά πόσον θα συγκλίνουν -και σε πιο βαθμό- οι θέσεις των δύο πλευρών στα θέματα της ασφάλειας και των εγγυήσεων.

Σε πάμπολλες δηλώσεις τους για το θέμα Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι πολιτικοί, Έλληνες και Τούρκοι αξιωματούχοι υπογραμμίζουν τη σημασία της ασφάλειας και των εγγυήσεων, που αφορά την ενωμένη Κύπρο, και τονίζουν ότι η εξέλιξη και η έκβαση της διάσκεψης εξαρτάται από το εάν θα υπάρξει έδαφος για εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων σε αυτά τα ζητήματα.

Σύμφωνα με διπλωματική πηγή που μίλησε στον «Πολίτη», το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα διεξαχθούν οι συζητήσεις για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, στη διάσκεψη στο Κραν Μοντανά (ισχύει το «τίποτα δεν θεωρείται συμφωνημένο, εάν δεν συμφωνηθούν όλα), θα περιλαμβάνει και πολύ σημαντικές θέσεις της ε/κ και ελληνικής πλευράς, όπως είναι για παράδειγμα η σύσταση μηχανισμού επίλυσης διαφορών/κρίσεων, η διαβάθμιση της επίλυσης των διαφορών η οποία, αναλόγως της σοβαρότητας της κρίσης, θα αρχίζει από μηχανισμό που θα υπάρχει στην Κύπρο και θα μπορεί να καταλήγει στα Ηνωμένα Έθνη, η κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, η σύναψη Συμφώνου Φιλίας το οποίο θα αντικαθιστά τη Συνθήκη Εγγυήσεως (στο έγγραφο που ετοίμασε ο κ. Άιντε γίνεται αναφορά σε Συνθήκη Εφαρμογής, με την εγγύηση των 3 εγγυητριών δυνάμεων, με την οποία διαφωνούν Λευκωσία και Αθήνα).

Σημειώνεται ότι η διάσκεψη της Ελβετίας αναμένεται να ξεκινήσει με οδηγό το έγγραφο που ετοιμάζει ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Άιντε -αν βεβαίως τελικά το έγγραφο ολοκληρωθεί ποτέ και γίνει αποδεκτό- και βασίζεται στο τι συζητήθηκε κατά τη διάσκεψη της Γενεύης του περασμένου Ιανουαρίου και από την ομάδα εμπειρογνωμόνων (που συστήθηκε από τη διάσκεψη της Γενεύης), οι οποίοι συναντήθηκαν για τα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων, στις 18-19 Ιανουαρίου, στο Μοντ Πελεράν της Ελβετίας.

Η συμφωνία για την ασφάλεια θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανησυχίες και των δύο κοινοτήτων, με βασική αρχή ότι η ασφάλεια της μιας κοινότητας δεν μπορεί να είναι εις βάρος της ασφάλειας της άλλης κοινότητας. Επίσης, οι επιδιωκόμενες λύσεις θα δίνουν απαντήσεις στους φόβους των κοινοτήτων που σχετίζονται με το παρελθόν, και παράλληλα θα αναπτύσσουν ένα όραμα ασφάλειας για το μέλλον.

Ανασφάλειες/ανησυχίες

Καταρχάς, είναι κοινά αποδεκτό ότι υπάρχει ένα αίσθημα ανασφάλειας μέσα στις δύο κοινότητες, γι' αυτό και η συμφωνία θα πρέπει να διασκεδάζει αυτές τις ανησυχίες, οι οποίες είναι: εξωτερικές απειλές/ασφάλεια υποδομών, εσωτερική ασφάλεια για περιπτώσεις διακρίσεων/εντάσεων/πράξεων βίας της μιας κοινότητας έναντι της άλλης, μη τήρηση χρονοδιαγραμμάτων της συμφωνίας, διασφάλιση της διζωνικότητας/δικοινοτικότητας και αποτροπή συνταγματικών κρίσεων. Σημειώνεται ότι τα θέματα εσωτερικής ασφάλειας και διασφάλισης της διζωνικότητας κ.λπ. αφορούν τις δυο κοινότητες στην Κύπρο, ενώ για τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με εξωτερικές απειλές και τήρηση χρονοδιαγραμμάτων οι δυο πλευρές χρειάζονται και τη συμβολή των εγγυητριών δυνάμεων. Προφανώς, θα παρασχεθεί αριθμός μέτρων προστασίας και διασφαλίσεων από το διεθνές δίκαιο, καθώς και η συμμετοχή της ενωμένης Κύπρου σε περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς.

Εσωτερική ασφάλεια

Όπως αναφέρει η ίδια διπλωματική πηγή, το ομοσπονδιακό μοντέλο που συζητούν οι δυο πλευρές -που θα αποτελείται από δύο πολιτείες, οι οποίες θα λαμβάνουν τις περισσότερες αποφάσεις που αφορούν την καθημερινότητα των ανθρώπων- περιλαμβάνει μηχανισμούς που διασφαλίζουν τη διζωνικότητα και τη δικοινοτικότητα (κάτι που ενδιαφέρει πολύ την τουρκοκυπριακή πλευρά), καθώς και ασφαλιστικές δικλίδες και μηχανισμούς άρσης αδιεξόδων. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική ασφάλεια, η ενωμένη Κύπρος θα έχει δυνάμεις που θα επιβάλλουν τον ομοσπονδιακό νόμο, καθώς και αστυνομικές δυνάμεις των συνιστωσών πολιτειών, οι οποίες θα συνεργάζονται μεταξύ τους. Ανάμεσα στις εισηγήσεις/ιδέες που έχουν κατατεθεί από κάποια μέρη είναι και η ίδρυση μηχανισμού συμφιλίωσης και συμβουλίου εκτάκτων καταστάσεων, ίσως και σύσταση πολυεθνικής δύναμης, για αντιμετώπιση διακοινοτικών επεισοδίων. Διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί, όπως είναι τα Ηνωμένα Έθνη, η ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, θα προσφέρουν προστασία και ασφάλεια στους πολίτες της ενωμένης Κύπρου.

Εφαρμογή λύσης

Σε σχέση με τις ανησυχίες για μη συμμόρφωση με τους όρους της συμφωνίας και για το ενδεχόμενο να υπάρξουν διακοινοτικές ταραχές, θα πρέπει να υπάρχει ένα κοινά αποδεκτό πλαίσιο που να αντιμετωπίζει αυτά τα θέματα, ώστε να δημιουργηθεί αίσθημα ασφάλειας και να κτισθεί εμπιστοσύνη ως προς τη βιωσιμότητα της διευθέτησης. Μια ιδέα είναι να εφαρμοστούν τα χρονοδιαγράμματα με τρόπο που να κερδίζουν όλοι (win-win situation) και να υπάρχουν διαβαθμισμένοι μηχανισμοί αντιμετώπισης προβλημάτων μη εφαρμογής (π.χ. αναφορά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών). Θα μπορούσε να υπογραφεί από την ενωμένη Κύπρο και τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις (ίσως και από άλλες ενδιαφερόμενες χώρες ή/και διεθνείς οργανισμούς) μια «Συνθήκη Εφαρμογής», για τη στήριξη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης όταν υπάρχει ανάγκη, την αξιολόγηση και την εφαρμογή της συμφωνίας διευθέτησης κ.λπ. Μια άλλη ιδέα είναι ότι οι δυο πλευρές στην Κύπρο θα μπορούσαν να εξετάσουν τη δημιουργία μηχανισμών/δομών για τη στήριξη της ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας. Τις συνταγματικής φύσης διαφορές θα τις επιλαμβάνεται το ομοσπονδιακό Ανώτατο Δικαστήριο.

Εξωτερική ασφάλεια

Για εξωτερικές απειλές, την ασφάλεια υποδομών (π.χ. πλατφόρμες εξόρυξης φυσικού αερίου, αγωγών κ.λπ.) και τη συμβολή στην περιφερειακή ασφάλεια, τα μέρη στην Κύπρο θα μπορούσαν να εξετάσουν μηχανισμούς προώθησης της συνεργασίας για την ασφάλεια, μεταξύ της ενωμένης Κύπρου, της Ελλάδας, της Τουρκίας και ίσως άλλων χωρών (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία), όπως είναι η συνομολόγηση ενός «Συμφώνου Φιλίας» (πρόταση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά). Επιπρόσθετα, θα μπορούσε να συμφωνηθεί μια αμυντική συνθήκη, που να δεσμεύει τα μέρη για αλληλοϋποστήριξη σε περίπτωση εξωτερικής στρατιωτικής επίθεσης.

Αποχώρηση στρατών

Στο τραπέζι της διάσκεψης θα είναι η αποχώρηση ξένων στρατευμάτων (τουρκικός στρατός και ΕΛΔΥΚ) και η αναπροσαρμογή τοπικών δυνάμεων (Εθνική Φρουρά και τουρκοκυπριακές Δυνάμεις Ασφαλείας). Τα Ηνωμένα Έθνη θα παρακολουθούν την αποχώρηση και την αναπροσαρμογή - η Ελλάδα έχει εισήγηση για τη σταδιακή αποχώρηση των ξένων στρατών (όχι του βρετανικού στρατού). Όπως επισημαίνει η πηγή που μίλησε στον «Πολίτη», η διεθνής πρακτική για την αποχώρηση/αναπροσαρμογή προνοεί παροχή ολοκληρωμένης πληροφόρησης από όλα τα μέρη προς το σώμα παρακολούθησης (για παράδειγμα ΗΕ) αναφορικά με αριθμό στρατιωτών, όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό κ.λπ. Θα πρέπει να υπάρχει σχετικό χρονοδιάγραμμα - η τουρκική πλευρά επιμένει να παραμείνει στο νησί ένας μικρός αριθμός στρατιωτών, π.χ. 500 της ΤΟΥΡΔΥΚ και 500 της ΕΛΔΥΚ με επανεξέταση της παραμονής μετά από κάποια χρόνια (η ελληνοκυπριακή πλευρά ίσως να συζητήσει ένα τέτοιο θέμα, αλλά μόνον με καθορισμό καταληκτικής ημερομηνίας αποχώρησης). Από τα μέρη έπεσε η ιδέα για μια συμφωνία στρατιωτικών μέτρων εμπιστοσύνης (στο πρότυπο των ΜΟΕ), με στόχο τη δημιουργία θετικού κλίματος κατά το δημοψήφισμα, εάν αυτά εφαρμοστούν πριν τη διεξαγωγή του, όπως: κλείσιμο στρατοπέδων (ώστε να μπορούν να επιστραφούν οι συγκεκριμένες περιουσίες γρήγορα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους), γρήγορη παράδοση εφεδρικών όπλων, να φύγουν από το νησί άρματα μάχης ξένων στρατών, καθάρισμα ναρκοπεδίων.

Στήριξη των ΗΕ

Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών θα υιοθετήσει το ψήφισμα που θα επικυρώνει τη συμφωνία διευθέτησης και θα παρακολουθεί την εφαρμογή της, ενώ θα συνεχίσει η παρουσία στο νησί της UNFICYP. Η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών θα επιφορτιστεί με την παρακολούθηση και στήριξη των προνοιών ασφάλειας της συμφωνίας διευθέτησης, όπως επίσης με την παρακολούθηση της αποχώρησης των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων και την αναπροσαρμογή των επιτόπιων στρατιωτικών δυνάμεων. Σημειώνεται, τέλος, ότι τα Ηνωμένα Έθνη δεν θα έχουν εκτελεστική εξουσία στα θέματα ασφάλειας, αστυνόμευσης και επιβολής του νόμου.

________________

Με το ζόρι;

Ο Ελληνοκύπριος διαπραγματευτής Ανδρέας Μαυρογιάννης αξιολόγησε το προσχέδιο του εγγράφου για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις που ετοίμασε ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ για την Κύπρο Έσπεν Μπαρθ Άιντε ως ένα έγγραφο το οποίο είναι κοντά στις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς και στις εισηγήσεις του Προέδρου Αναστασιάδη (π.χ. κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, τα συνταγματικά θέματα της Κύπρου θα αφορούν τους Κυπρίους και μόνον, ισχυρός ρόλος των Ηνωμένων Εθνών, διαβαθμίσεις μηχανισμών για τις περιπτώσεις διαφορών/κρίσεων κ.λπ., μηχανισμός ασφάλειας για εξωτερικούς κινδύνους, για απειλές σε υποδομές και συμβολή στην περιφερειακή ασφάλεια). Και ενώ αρχικά όλες οι πληροφορίες συνέκλιναν στο ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είδε με θετικό μάτι το 9σέλιδο έγγραφο, το βράδυ της Τετάρτης 21 Ιουνίου (ημέρα που ο κ. Άιντε παρέδωσε το προσχέδιο του εγγράφου του στα μέρη) ο Πρόεδρος άλλαξε γνώμη και οι πληροφορίες τον ήθελαν έξω φρενών να διαμηνύει στα Ηνωμένα Έθνη ότι είναι εκτός συζήτησης η μετάβασή του στον Κραν Μοντανά, εάν δεν αλλάξουν κάποια ενοχλητικά, για την ελληνοκυπριακή πλευρά, σημεία, με κύριο αυτό που αφορά τη Συνθήκη Εφαρμογής.

Τελικά, η ελληνοκυπριακή πλευρά απέστειλε τέσσερις σελίδες με σχόλια και παρατηρήσεις επί του εγγράφου, ενώ το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών δέκα σελίδες. Στα κάποια μέσα ενημέρωσης διέρρευσαν -από την πρώτη στιγμή- αρνητικές πληροφορίες για το έγγραφο και για δήθεν προσπάθεια, εκ μέρους του κ. Άιντε, για κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες διαψεύστηκαν κατηγορηματικά από το Προεδρικό και από τα Ηνωμένα Έθνη.

Διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν με απορία τη στάση του Προέδρου Αναστασιάδη σε σχέση με τη διάσκεψη στην Ελβετία. Μετά τη συνάντηση στη Νέα Υόρκη και το συμφωνημένο ανακοινωθέν, ξεκίνησε στην Κύπρο ένα παιγνίδι λέξεων και ερμηνειών αναφορικά με το εάν το έγγραφο που θα ετοίμαζε ο κ. Άιντε θα ήταν κοινό και τι σήμαινε το «κοινό», στη συνέχεια ο Πρόεδρος και οι άνθρωποί του δήλωναν ότι δεν θα πάει η πλευρά μας στη διάσκεψη εάν ο κ. Αναστασιάδης δεν συμφωνεί με το εν λόγω έγγραφο, ακολούθως έστειλε γραπτό παράπονο στον γ.γ. του ΟΗΕ για την ημερομηνία διεξαγωγής της διάσκεψης και, στο τέλος, η ελληνοκυπριακή αποστολή δεν μπορούσε να βρει κατάλληλο ξενοδοχείο στη Γενεύη για πολυήμερη διαμονή, γιατί αρχές Ιουλίου θα έχουν εκεί διεθνές συνέδριο οι ωρολογάδες. Κάπως έτσι αναγκάστηκαν τα Ηνωμένα Έθνη να μετακομίσουν τη διάσκεψη για την Κύπρο στο Κραν Μοντανά…