Δημόσιο χρέος, πανδημία και ΓεΣΥ

Tα κονδύλια ύψους περίπου 1,3 δισ. ευρώ τα οποία αναμένει η Κύπρος από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ανάκαμψης έως το 2026 δεν είναι απαραίτητα μόνο για την υποστήριξη της ανάκαμψης, αλλά αποτελούν και εργαλείο για τη διόρθωση των δημόσιων οικονομικών και την ελάφρυνση των πιέσεων στον προϋπολογισμό τα επόμενα χρόνια.

Η ύφεση ύψους 5,1% το 2020 και η ανάγκη κρατικής στήριξης της πραγματικής οικονομίας, ανάγκη που δεν έχει εκλείψει, επιδείνωσαν τα δημόσια οικονομικά, χωρίς να οδηγήσουν σε εκτροχιασμό, ωστόσο η επιστροφή στα πλεονάσματα και τη μείωση του χρέους θα είναι μια απαιτητική διαδικασία. Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα χρηματοδοτήσουν δαπάνες του προϋπολογισμού, ενώ τα προγραμματισμένα έργα και μεταρρυθμίσεις θα ενισχύσουν το ΑΕΠ διευκολύνοντας τη μείωση του χρέους.

Το ΔΝΤ, στην πρόσφατη έκθεσή του για την Κύπρο αναλύει τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, προβαίνει σε αξιολόγηση της εξυπηρεσιμότητας και θέτει όλες τις μεταβλητές στην εξίσωση για την ενίσχυση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας.

Το βασικό σενάριο είναι θετικό. Το προσωπικό του Ταμείου εκτιμά ότι το πρωτογενές έλλειμμα θα μειωθεί στο 2,4% του ΑΕΠ το 2021, σε σύγκριση με το 3,6%. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμένεται να βελτιωθεί σημαντικά το 2022, υποστηριζόμενο από την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και την αναμενόμενη απόσυρση των μέτρων στήριξης της οικονομίας.

Η διατήρηση αυτής της τάσης μείωσης του ελλείμματος μεσοπρόθεσμα με την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 1,9% του ΑΕΠ έως το 2024, θα «δέσει» τις δημοσιονομικές πολιτικές για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου και θα μειώσει σταδιακά τον λόγο δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ σε περίπου 96%, σε μεγάλο βαθμό αντιστρέφοντας τη συσσώρευση που συνέβη υπό την επίδραση της πανδημίας.

Η ανάλυση βιωσιμότητας του ΔΝΤ καταλήγει ότι το κυπριακό χρέος είναι εξυπηρετήσιμο (στο ίδιο συμπέρασμα έχει καταλήξει και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), αλλά θέτει και μια σειρά από κινδύνους.

«Όταν έρθει μια σταθερή ανάκαμψη η εστίαση της πολιτικής θα πρέπει σταδιακά να στραφεί προς τη διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και την προώθηση μιας πολιτικής που ενισχύει την ανάπτυξη», σημειώνει το προσωπικό του Ταμείου. 

Η επαλήθευση του βασικού σεναρίου για τα δημόσια οικονομικά απαιτεί η χώρα να εισέλθει σε έναν νέο κύκλο ανάπτυξης κάτι που προϋποθέτει υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, κινητοποίηση εσόδων μέσω αποτελεσματικότερης είσπραξης φόρων και νέων φορολογικών πηγών, όπως οι φόροι άνθρακα, και επαναπροσανατολισμό των δαπανών προς μεγαλύτερες επενδύσεις στην ψηφιοποίηση και την πράσινη ανάκαμψη. 



H νομισματική πολιτική

Ας ξεκινήσουμε με τα καλά νέα. Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ δρα υποστηρικτικά στη διαχείριση του χρέους, καθώς τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια επιτρέπουν τη φθηνή αναχρηματοδότηση με αποτέλεσμα το χρέος ναι μεν να αυξάνεται, αλλά ταυτόχρονα περιορίζονται οι ετήσιες ανάγκες για την εξυπηρέτησή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις συζητήσεις που είναι σε εξέλιξη σε κοινοτικό επίπεδο για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας (το οποίο τελεί σε αναστολή λόγω της πανδημίας) μία από τις αλλαγές που συζητούνται είναι να καταργηθεί το όριο του 60%, ως ανώτατη οροφή για το δημόσιο χρέους και να αντικατασταθεί με την ικανότητα εξυπηρέτησης. 

«Παρόλο που το επίπεδο του χρέους είναι αυξημένο και οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του χρέους έχουν αυξηθεί, το εξαιρετικά χαμηλό κόστος χρηματοδότησης -το οποίο αναμένεται να παραμείνει- προσφέρει ένα μαξιλάρι ασφαλείας για κάποιο χρονικό διάστημα», αναφέρει το ΔΝΤ.

Οι ακαθάριστες ανάγκες δημόσιας χρηματοδότησης (GPFN) αναμένεται να παραμείνουν χαμηλές. Οι ανάγκες χρηματοδότησης αυξήθηκαν σε 17,3% του ΑΕΠ το 2020 από 13,3% του ΑΕΠ το 2019, αλλά θα παραμείνουν πολύ κάτω από το όριο για τις προηγμένες οικονομίες (20% του ΑΕΠ). Η Κύπρος θα συνεχίζει να εκδίδει μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα ευρωομόλογα κάθε χρόνο για να διατηρεί ταμειακά διαθέσιμα ικανά να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες σε εννεάμηνη κυλιόμενη βάση.



Τα μέτρα στήριξης

Το Ταμείο σχολιάζει θετικά τη λήψη μιας σειράς στοχευμένων, όπως τα χαρακτηρίζει, δημοσιονομικών μέτρων για τη διατήρηση θέσεων εργασίας, της ρευστότητας στην οικονομία και τη στήριξη του εισοδήματος. Αυτά τα μέτρα συνέβαλαν στη μείωση του αντίκτυπου της κρίσης και μείωσαν τον άμεσο κίνδυνο ευρείας αθέτησης πληρωμών παρά το υψηλό χρέος στην οικονομία. 

Ωστόσο, το Ταμείο προειδοποιεί ότι «παρόλο που τα δημοσιονομικά αποθέματα έχουν ενισχυθεί, το υψηλό δημόσιο χρέος και ο πιθανός κίνδυνος υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από την κατάσταση επενδυτικής βαθμίδας περιορίζουν τους δημοσιονομικούς ελιγμούς».

Σε κάθε περίπτωση το ΔΝΤ τάσσεται υπέρ της συνέχισης των μέτρων στήριξης της οικονομίας, αλλά ζητεί να είναι καλά στοχευμένα:

«Καθώς η ανάκαμψη λαμβάνει χώρα, οι πολιτικές θα πρέπει να στοχεύουν στη διευκόλυνση μιας σταθερής και διαρκούς ανάκαμψης, με αποτελεσματική ανακατανομή πόρων και ενίσχυση νέων κινητήρων ανάπτυξης όπως η ψηφιακή και πράσινη οικονομία, στοχεύοντας τελικά σε μια σταδιακά φθίνουσα πορεία χρέους για την αντιμετώπιση μεσοπρόθεσμων κινδύνων στη βιωσιμότητα του χρέους που έχουν αυξηθεί μέσω της πανδημίας».



Και το ΓεΣΥ

Αυτό που ανησυχεί περισσότερο το ΔΝΤ, μια ανησυχία που επαναλαμβάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, είναι η οικονομική πλευρά του ΓεΣΥ και ο κίνδυνος να προκύψουν υψηλότερες από τις αναμενόμενες μεταβιβάσεις. Το Ταμείο ζητεί οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι από το Γενικό Σύστημα Υγείας να περιοριστούν.

Τα έσοδα από εισφορές για την υγεία εκτιμάται ότι είναι χαμηλότερα από τον προϋπολογισμό κατά 14% λόγω της προσωρινής αναστολής των αυξήσεων στα ποσοστά των εισφορών και των αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας, ενώ τα δημόσια νοσοκομεία έχασαν ασθενείς χωρίς Covid, μειώνοντας τα έσοδά τους. 

Σύμφωνα με το ΔΝΤ ο ΟΑΥ αντιμετώπισε την απώλεια εσόδων μειώνοντας προσωρινά τις πληρωμές σε παρόχους υγειονομικής περίθαλψης και καθυστερώντας την εφαρμογή της δεύτερης φάσης των υπηρεσιών (σε ασθενείς).

«Μακροπρόθεσμα, οι οικονομικές επιδόσεις και η αποτελεσματικότητα των δημόσιων νοσοκομείων και η αυξανόμενη ζήτηση υγειονομικής περίθαλψης θέτουν προκλήσεις στον προϋπολογισμό. Το ΓΕΣΥ περιλαμβάνει διάφορους μηχανισμούς για τη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητάς του, όπως ο σφαιρικός προϋπολογισμός, το σύστημα παραπομπής, η μαζική αγορά αγαθών και προμηθειών και οι περιοδικές αναθεωρήσεις των ποσοστών εισφορών. Τα μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των δημόσιων νοσοκομείων κατά τη διάρκεια της πενταετούς μεταβατικής περιόδου είναι καθοριστικής σημασίας για τη συγκράτηση της πίεσης στον προϋπολογισμό. Για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης αύξησης της ζήτησης υγειονομικής περίθαλψης, η οποία απορρέει από την αυξημένη κάλυψη υγείας της μεταρρύθμισης και τη γήρανση του πληθυσμού, οι αρχές πρέπει να περιορίσουν τις τιμές για βασικά φάρμακα και υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και να επανεξετάσουν την κάλυψη των υπηρεσιών», σημειώνει το ΔΝΤ αναλύοντας την οικονομική διάσταση του ΓεΣΥ.

Σε όλα τα παραπάνω οι κυπριακές αρχές απάντησαν στο ΔΝΤ ότι αναγνωρίζουν τους δημοσιονομικούς κινδύνους από το ΓεΣΥ και συμφώνησαν ότι πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την επίτευξη της οικονομικής αυτονομίας των δημόσιων νοσοκομείων.