Στην ελληνοκυπριακή πλευρά, οι εκλογές στα κατεχόμενα περιγράφονται ως παράνομες και συχνά μηδενίζονται ή αγνοούνται, με πολλούς να επιμένουν ότι το κλειδί βρίσκεται αποκλειστικά στην Άγκυρα. Ωστόσο, η επιτυχία του Τουφάν Ερχιουρμάν, ο οποίος εξασφάλισε το 62,76% έναντι του 35,81% του Ερσίν Τατάρ, καταδεικνύει ένα πιο σύνθετο συμπέρασμα. Πίσω από τους αριθμούς βρίσκεται μια κοινωνία υπό πίεση, αντιμέτωπη με οικονομική απομόνωση, πολιτική εξάρτηση και υπαρξιακό άγχος για το μέλλον της.
Η πρώτη ανάγνωση των κομμάτων είναι πως απορρίφθηκε η λογική των δύο κρατών και επιλέχθηκε η επιθυμία για αλλαγή. Πολλοί αναγνώρισαν ότι ο Ερχιουρμάν προσέφερε μια πιο στρατηγική προσέγγιση στα προβλήματά τους, πρακτική και προσανατολισμένη στο αποτέλεσμα. Η συμπεριφορά των ψηφοφόρων στον βορρά δείχνει για άλλη μια φορά πως παραμένουν πραγματιστές. Όταν δεν βλέπουν αποτελέσματα, μετακινούνται, αναζητώντας διεξόδους μέσα από ευρωπαϊκά πλαίσια και ρεαλιστικές πολιτικές.
Για να κατανοήσουμε τι συνέβη στις 19 Οκτωβρίου, ο «Π» μίλησε με τον δρα Χάρη Ψάλτη, καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και αναλυτή, επικεφαλής έρευνας που διεξήχθη μεταξύ 2 - 17 Οκτωβρίου μαζί με τους ακαδημαϊκούς Νεόφυτο Λοϊζίδη (Πανεπιστήμιο Warwick), Ελίζ Τεφίκ (LIPA Consulting Ltd) και Νίκανδρο Ιωαννίδη (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου).
Στις εκλογές είχαν δικαίωμα ψήφου 218.313 εγγεγραμμένοι, με συμμετοχή 64,8%. Ο Ερσίν Τατάρ έλαβε 35,8%, ενώ ο Τουφάν Ερχιουρμάν 62,8%. Έξι μικρότεροι υποψήφιοι μοιράστηκαν το υπόλοιπο 1,4%. Η έρευνα των Ψάλτη, Λοϊζίδη, Τεφίκ και Ιωαννίδη έδειξε ότι οι αναποφάσιστοι, περίπου 14%, στράφηκαν τελικά προς τον Ερχιουρμάν, ενώ υπήρχε και «κρυφή ψήφος», πιθανόν λόγω της αντίληψης ότι ασκούνταν πίεση από την Τουρκία υπέρ του Τατάρ.
Σύμφωνα με την έρευνα, το αποτέλεσμα συνδύασε προοδευτικούς, μεταρρυθμιστές της μεσαίας τάξης και πραγματιστές και ο νικητής επωφελήθηκε από τη δυναμική στις δημοσκοπήσεις. Το εκλογικό σώμα έστειλε μήνυμα κόπωσης από το στάτους κβο, απογοήτευσης από τη λύση των δύο κρατών και διάθεσης για επαναπροσέγγιση.
Μιλώντας στον «Π», ο Χάρης Ψάλτης ανέφερε πως «τα αποτελέσματα δείχνουν πολιτική ωριμότητα» και επιθυμία για αλλαγή. «Το μήνυμα του Ερχιουρμάν συνδύασε αξιοπιστία, επαγγελματισμό και μια καθαρή, φιλοομοσπονδιακή προοπτική που ταίριαζε με την αυξανόμενη απογοήτευση από τη λύση των δύο κρατών. Πολλοί κουράστηκαν από τη στασιμότητα και ένιωθαν ότι η υφιστάμενη πορεία οδηγούσε μόνο σε βαθύτερη απομόνωση».
Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια της έρευνας παρατηρήθηκε ότι κάποιοι διστακτικά εξέφραζαν διαφωνία με τον Τατάρ ή με την επιρροή της Τουρκίας, όμως τα τελικά αποτελέσματα έδειξαν ότι τελικά ψήφισαν Ερχιουρμάν. «Η κρυφή ψήφος υποδηλώνει σιωπηρή αντίσταση και μια επιθυμία ανάκτησης πολιτικής ανεξαρτησίας», ανέφερε.
Τι καθόρισε την ψήφο
«Πρώτη ήρθε η οικονομία με 26,7%, ακολούθησε το Κυπριακό με 25,4%, η διαφθορά με 16,1% και το σύστημα υγείας με 13,2%. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας, ο πληθωρισμός και η απογοήτευση από τη διακυβέρνηση έστρεψαν ακόμη και τμήματα της βάσης του Τατάρ προς τον Ερχιουρμάν».
Μοντέλα λύσης του Κυπριακού
Το ενιαίο κράτος απορρίφθηκε από το 61%. Όπως φάνηκε, πρόσθεσε, ο Ερχιουρμάν «προσέλκυσε εκείνους που απέρριπταν τόσο το στάτους κβο όσο και τη φόρμουλα των δύο κρατών». Σε σύγκριση με το 2020, η απόρριψη του στάτους κβο σχεδόν διπλασιάστηκε (από 20,8% σε 36%), ενώ η υποστήριξη για τα δύο κράτη μειώθηκε περίπου κατά 15 μονάδες. Αυτό δείχνει στροφή προς μια ρεαλιστική ομοσπονδία.
Τέσσερις παράγοντες πίσω από τη δυναμική του Ερχιουρμάν
Πρώτον, η σταθερή στάση υπέρ της λύσης, που ταίριαξε με την κόπωση της κοινωνίας από τη διαίρεση. Δεύτερον, ανέφερε ο ακαδημαϊκός, η οικονομική κρίση έκανε τους ψηφοφόρους να αναζητούν πιο αξιόπιστη διαχείριση. Τρίτον, η απογοήτευση από την επιτήρηση της Άγκυρας, που δημιούργησε ζήτηση για ισορροπημένες σχέσεις και για διαφύλαξη της κοσμικής ταυτότητας των Τουρκοκυπρίων. Και τέταρτον, η αξιοπιστία στη διακυβέρνηση, αφού αντιμετωπιζόταν ως επαγγελματίας και μετριοπαθής, προσελκύοντας ακόμη και ψηφοφόρους των HP, DP και UBP.
Ιδιωτικός και «δημόσιος» τομέας
Οι επαγγελματίες του ιδιωτικού τομέα στήριξαν έντονα τον Ερχιουρμάν (περίπου 60%), επιλέγοντας τη μεταρρύθμιση και την αξιοκρατία. Αντίθετα, πρόσθεσε, «ο δημόσιος τομέας έγειρε ελαφρώς προς τον Τατάρ». Αυτό υποδηλώνει, κατά την έρευνα, ότι όσοι έχουν μεγαλύτερη οικονομική αυτονομία τείνουν να επιθυμούν και πολιτική αυτονομία.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι ερωτηθέντες προτιμούσαν κοινοβουλευτικό από προεδρικό σύστημα και αντιτάχθηκαν σε μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις, ιδίως για τη Μόρφου. Υποστήριξαν κοινά έργα ανανεώσιμης ενέργειας και ήταν ανοιχτοί σε περιφερειακή συνεργασία που να περιλαμβάνει και την Τουρκία. «Αυτό δείχνει πραγματισμό και έμφαση στην οικονομική βιωσιμότητα», σημείωσε.
Μήνυμα προς την ε/κ πλευρά
Όπως ανέφερε ο δρ Ψάλτης, η ε/κ πλευρά πρέπει «να ακούσει». «Δεν ήταν μόνο η νίκη του Ερχιουρμάν, αλλά η έκφραση μιας κοινωνίας που εξακολουθεί να πιστεύει στη δημοκρατική αλλαγή», είπε. Το μήνυμα των Τ/Κ είναι πως απορρίπτουν το στάτους κβο και τη λύση των δύο κρατών και επιθυμούν μια ρεαλιστική, ευρωπαϊκή λύση. Αν η ε/κ πλευρά συνεχίσει να αγνοεί αυτά τα σήματα, «κινδυνεύει να χάσει ακόμη μια ιστορική ευκαιρία».
Ο δρ Ψάλτης προέβη καταλήγοντας και στο προσωπικό του συμπέρασμα ως καθηγητής Ψυχολογίας: «Παρά την απομόνωση και την πίεση, οι Τουρκοκύπριοι συνεχίζουν να δρουν πολιτικά και να επιδεικνύουν κριτική σκέψη. Δεν είναι παθητικοί δέκτες. Η συμμετοχή τους, η επιλογή τους και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκαν τον φόβο και την εξάρτηση δείχνουν ανθεκτικότητα. Η κατανόηση αυτής της συμπεριφοράς είναι ουσιώδης αν πράγματι θέλουμε μια επανενωμένη Κύπρο».
Γεωγραφία και μηνύματα
Ο εκλογικός θρίαμβος του Τουφάν Ερχιουρμάν αποτυπώνεται και στην κατανομή των ψήφων ανά «επαρχία». Στις περιοχές που θεωρούνται αμιγώς τουρκοκυπριακές, όπως η Λευκωσία, το ποσοστό πλησίασε το 70%, ενώ ακόμη και στις περιοχές με μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού τουρκικής καταγωγής ή εποίκων, όπως το Τρίκωμο και η Καρπασία, δεν έπεσε κάτω από το 50%.
Η συμμετοχή κυμάνθηκε σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, φτάνοντας το 65,30% στη Λευκωσία, 63,85% στην Αμμόχωστο, 63,60% στην Κερύνεια, 66,85% στη Μόρφου, 65,65% στο Τρίκωμο και 70,40% στη Λεύκα, την περιοχή με τη μεγαλύτερη συμμετοχή. Η χαμηλότερη προσέλευση καταγράφηκε στην «επαρχία» Κερύνειας.
Αποτελέσματα ανά περιοχή:
Λευκωσία: 249 κάλπες – Ερχιουρμάν 68,88%, Τατάρ 29,83%
Αμμόχωστος: 191 κάλπες – Ερχιουρμάν 59,47%, Τατάρ 38,81%
Κερύνεια: 167 κάλπες – Ερχιουρμάν 63,04%, Τατάρ 35,86%
Μόρφου: 55 κάλπες – Ερχιουρμάν 62,15%, Τατάρ 36,18%
Τρίκωμο: 86 κάλπες – Ερχιουρμάν 50,80%, Τατάρ 47,46%
Λεύκα: 29 κάλπες – Ερχιουρμάν 62,01%, Τατάρ 36,48%
«Ο άνεμος του 2020 καταλάγιασε»
Σε δική της ανάλυση για το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής, η Τ/κ εφημερίδα Kıbrıs Postası σημειώνει ότι ο αντίκτυπος της προεκλογικής εκστρατείας του 2020, η οποία τότε διεξήχθη με την έντονη υποστήριξη της Άγκυρας, δεν ήταν εμφανής αυτή τη φορά. Οι ψηφοφόροι επικεντρώθηκαν περισσότερο στην εσωτερική διακυβέρνηση και την κοινωνικοοικονομική απόδοση και όχι σε εξωτερικούς παράγοντες.
«Το παιχνίδι της πόλης στις αγροτικές περιοχές» Η οργάνωση του CTP κατάφερε να επεκτείνει την αστική της επιρροή προς την ύπαιθρο, με αξιοσημείωτες αυξήσεις στη Λεύκα, την Γκιουζέλγιουρτ και την Ισκέλε. Αυτή η εξάπλωση της στήριξης πέρα από τα παραδοσιακά προπύργια θεωρείται καθοριστική για τη νίκη πρώτου γύρου.
«Σιωπηλή αντίδραση δεξιών ψηφοφόρων» Παρατηρήθηκε μείωση της προσέλευσης αλλά και μετατόπιση ψήφων μέσα στη βάση του UBP. Ο Τατάρ έμεινε πίσω για πρώτη φορά στο Τρίκωμο και την Κερύνεια, γεγονός που υποδηλώνει μια εσωτερική αποστασιοποίηση της δεξιάς εκλογικής βάσης από την υποψηφιότητά του.
«Ιστορικό ορόσημο» Η νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες αποτελεί την πρώτη φορά που ένας σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος εξασφαλίζει καθαρή πλειοψηφία. Σύμφωνα με την Kıbrıs Postası, το αποτέλεσμα αυτό σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας πολιτικής εποχής στα κατεχόμενα, με επιρροή που υπερβαίνει τα όρια της «προεδρίας» και διαμορφώνει συνολικά το πολιτικό σκηνικό της ΤΔΒΚ.
