Η σαρωτική νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν στις «προεδρικές εκλογές» την περασμένη Κυριακή αλλάζει άρδην το πολιτικό σκηνικό στην τ/κ κοινότητα και δημιουργεί προοπτικές για επανέναρξη του διαλόγου στο Κυπριακό μετά από 8 χρόνια στασιμότητας. Ο κ. Ερχιουρμάν δήλωσε προεκλογικά έτοιμος να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θέτοντας τέσσερις βασικές προϋποθέσεις οι οποίες φέρνουν σε δύσκολη θέση την ε/κ πλευρά. Ωστόσο, καλείται να βρει κοινή συνισταμένη με την Τουρκία και να πείσει τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για την αυτονομία της τ/κ κοινότητας και την ανάγκη επαναφοράς της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στην τουρκική πολιτική ατζέντα.
Η χημεία με ΠτΔ
Προεκλογικά ο Τουφάν Ερχιουρμάν δήλωσε ότι εάν εκλεγεί και δεν δεχθεί πρόσκληση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για συνάντηση, τότε, θα αναλάβει ο ίδιος την πρωτοβουλία εντός δέκα ημερών. Επίσης αναφέρθηκε στο περίγραμμα της λύσης που θα επιδιώξει, κάνοντας λόγο για μια χαλαρή ομοσπονδία με πολύ λιγότερες αρμοδιότητες στην κεντρική κυβέρνηση. Τόνισε ακόμη ότι θα προσέλθει στον διάλογο εάν η ε/κ πλευρά αποδεχθεί τέσσερα σημεία. Ζήτησε συγκεκριμένα να αποδεχθεί η ε/κ την πολιτική ισότητα και να σταματήσει να τη θεωρεί μέρος της διαπραγμάτευσης. Δεύτερο, να τεθεί χρονοδιάγραμμα στη διαδικασία των συνομιλιών ώστε να πάψουν να είναι ανοικτού τέλους και να συνεχίζονται επ’ άπειρον χωρίς αποτέλεσμα. Τρίτο, να μην ανοίξουν ξανά τα θέματα που έχουν συμφωνηθεί στον προηγούμενο κύκλο συνομιλιών. Τέταρτο, να υπάρξουν εγγυήσεις για το αποτέλεσμα των συνομιλιών ακόμη και αν αυτές καταρρεύσουν, ώστε οι Τ/Κ να μην καταλήξουν εγκλωβισμένοι στο στάτους κβο.
Το πρώτο τετ-α-τετ του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Τουφάν Ερχιουρμάν αναμένεται να λάβει χώρα το επόμενο διάστημα. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης βρίσκεται στο εξωτερικό, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Κωνσταντίνο Λετυμπιώτη, να δηλώνει στο ΡΙΚ ότι «με την επιστροφή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Κύπρο, θα επιδιωχθεί συνάντηση με τον κ. Ερχιουρμάν».
Στην πρώτη συνάντηση των ηγετών θα διαφανεί κατά πόσον υπάρχει χημεία μεταξύ των δύο ανδρών. Σημαντικό στοιχείο στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών. Όμως, το πιο σημαντικό είναι οι όροι που θέτει ο Τουφάν Ερχιουρμάν για επανέναρξη των συνομιλιών και η απάντηση που θα λάβει από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Αυτό θα είναι και το πρώτο crash test στις σχέσεις των δύο ηγετών. Ο κ. Ερχιουρμάν έλαβε ισχυρή εντολή με ποσοστό 62,76% στις εκλογές της Κυριακής και αυτό ενισχύει σημαντικά τη θέση του. Συνεπώς, αναμένεται να είναι σκληρός διαπραγματευτής, ωστόσο καλείται να επιδείξει και τον ανάλογο ρεαλισμό διότι το ταγκό θέλει δύο, όπως δήλωσε τον περασμένο Ιούλιο η προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο, Μαρία Άνχελα Ολγκίν.
Άρα, οι προϋποθέσεις που έθεσε ο κ. Ερχιουρμάν πιθανόν να αποδειχθούν μη ρεαλιστικές. Είχαν προεκλογικό χαρακτήρα και εάν σταθούν εμπόδιο στη διαδικασία, τότε, ο νέος Τ/Κ ηγέτης θα χρεωθεί την ευθύνη για τη νέα δυστοκία στο Κυπριακό και μάλιστα από τόσο νωρίς. Πάντως αναμένεται να καθοριστεί η ημερομηνία καθόδου στο νησί της κ. Ολγκίν, η οποία θα αναλάβει και πάλι ρόλο διαμεσολαβητή. Ο ΓΓ του ΟΗΕ δήλωσε, μετά την πρόσφατη τριμερή συνάντηση με τους ηγέτες στη Νέα Υόρκη, ότι η προσωπική απεσταλμένη θα επισκεφθεί την Κύπρο μετά τις «προεδρικές εκλογές».
Ταξίδι στην Άγκυρα
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον η σειρά των κινήσεων που θα κάνει ο Τουφάν Ερχιουρμάν το επόμενο διάστημα. Εάν δηλαδή θα επιδιώξει συνάντηση με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη πριν από το ταξίδι στην Άγκυρα. Ο νέος ηγέτης των Τ/Κ είχε δηλώσει πριν τις εκλογές ότι η πρώτη επίσκεψη στην Τουρκία είναι μια «κρατική παράδοση» για κάθε νεοεκλεγέντα «πρόεδρο». Επίσης, το βράδυ των εκλογών, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ανέφερε ότι η εξωτερική πολιτική της τουρκοκυπριακής κοινότητας δεν θα καθορίζεται ποτέ χωρίς διαβούλευση με την Τουρκία. Συνεπώς, αναμένεται ότι θα διαβουλευτεί με την τουρκική κυβέρνηση πριν αρχίσει τις επαφές με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη.
Αν όμως πραγματοποιήσει συνάντηση με τον κ. Χριστοδουλίδη πριν από το ταξίδι στην Άγκυρα, τότε, θα στείλει το μήνυμα ότι στο Κυπριακό αποφασίζει η τ/κ κοινότητα και η Τουρκία στηρίζει τις επιλογές των Τουρκοκυπρίων. Άρα υπάρχει ακόμα ένα crash test για τον νέο ηγέτη των Τ/Κ, ο οποίος καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να θέσει τις σχέσεις με την Τουρκία σε νέα βάση, εξασφαλίζοντας την αυτονομία που υποσχέθηκε στην τ/κ κοινότητα.
Ερντογάν
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη αντίδραση του Τούρκου Προέδρου μετά το αποτέλεσμα των «προεδρικών εκλογών» ήταν προσεκτική και το λεκτικό της δήλωσης πολύ ήπιο. Ο κ. Ερντογάν συνεχάρη τον Τουφάν Ερχιουρμάν για την εκλογή του και τόνισε ότι τα αποτελέσματα «αντανακλούν τη βούληση των Τουρκοκυπρίων αδελφών μας». Εάν ο Τούρκος Πρόεδρος όντως αναγνωρίζει ότι οι Τ/Κ έχουν δική τους βούληση, τότε, θα πρέπει και να τη σεβαστεί. Το ερώτημα είναι αν η Άγκυρα είναι έτοιμη να αποχωριστεί την πολιτική των δύο κρατών και να επαναφέρει τη γραμμή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Η στάση της Άγκυρα θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι οι πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό. Ήδη ο επικεφαλής του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος της Τουρκίας, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που είναι και ο βασικός κυβερνητικός εταίρος του κόμματος AKP του Ερντογάν, αντέδρασε έντονα για το αποτέλεσμα των «προεδρικών εκλογών» και ζήτησε να ακυρωθούν. Ανέφερε ότι είναι απαράδεκτη η επιστροφή στην ομοσπονδία και ζήτησε την προσάρτηση των κατεχομένων από την Τουρκία.
Συνεπώς, εάν ο κ. Ερντογάν αποφασίσει τελικά να κάνει τη μεγάλη στροφή στο Κυπριακό, τότε, θα κληθεί να διαχειριστεί τις αντιδράσεις των εθνικιστών και να πείσει τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί να παραμείνει στην κυβέρνηση. Βέβαια σήμερα ο κ. Ερντογάν δεν έχει τόσο μεγάλη ανάγκη τον Μπαχτσελί, αφού δεν υπάρχει σοβαρός πολιτικός αντίπαλος εντός της χώρας. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, που είναι η αξιωματική αντιπολίτευση, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με την τουρκική Δικαιοσύνη και είναι αποδυναμωμένο.
Πρόγραμμα SAFE
Επίσης, η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει την ένταξη στο πρόγραμμα SAFE για την άμυνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο συνεπάγεται μεγάλο οικονομικό όφελος για τη ραγδαία αναπτυσσόμενη τουρκική αμυντική βιομηχανία αλλά και γεωστρατηγικό βάθος για την Άγκυρα. Το μεγαλύτερο εμπόδιο σε αυτή την επιδίωξη είναι η Ελλάδα και η Κύπρος, οι οποίες θέτουν ως προϋπόθεση τον σεβασμό της κυριαρχίας των κρατών μελών. Άρα ο δρόμος προς το SAFE περνά μέσα από την ομαλοποίηση των σχέσεων και την επίλυση των διαφορών μεταξύ των τριών χωρών. Δεν είναι τυχαίο που ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, δήλωσε πρόσφατα σε τουρκικό κανάλι ότι είναι εφικτή η μόνιμη ειρήνη στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο.
Πρωτοβουλίες
Έναν ακόμη κρίσιμο παράγοντα στη διαμόρφωση μιας νέας τουρκικής πολιτικής στο Κυπριακό αποτελεί η στάση της ε/κ ηγεσίας. Η τουρκική κυβέρνηση βλέπει με μεγάλη καχυποψία τις κινήσεις της κυπριακής κυβέρνησης και θεωρεί εχθρική συμπεριφορά τη σύσφιγξη των σχέσεων με το Ισραήλ και τις αγορές οπλικών συστημάτων. Ο Τουφάν Ερχιουρμάν δύσκολα θα πείσει τον Ταγίπ Ερντογάν για τις προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού εάν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δεν αναλάβει πρωτοβουλίες για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, στέλνοντας το μήνυμα ότι υπάρχει ειλικρινής πρόθεση για επίλυση του Κυπριακού.
